Aandachttraining brengt agenten in het hier en nu

Gepubliceerd op vrijdag 17 februari 2012

Een op de vijf agenten heeft psychosociale klachten, variërend van posttraumatische stress tot chronische slapeloosheid. Gevolg? Minder alertheid en een verhoogd risico in gevaarlijke situaties. Om mentaal weerbaarder te worden moeten 45.000 agenten de training Mentale Kracht volgen. Politie Utrecht ging als eerste van start. "Heet alle gevoelens welkom. Dat is pas echte stoerheid."

Met hun ogen gesloten en hun armen devoot gekruist voor hun borst luisteren dertien agenten van Politie Utrecht naar kalme meditatiemuziek. Of ze ook echt in diepe rust verkeren is de vraag. Ze hebben net een filmpje gezien waarin een gewelddadige dronken man van minstens twee meter zes agenten intimideerde. Het filmpje was bedoeld om de emotionele temperatuur flink op te stoken. De aandachtsoefening die ze nu doen, de zogenaamde attentiecontrole, moet de stress weer neutraliseren. Door hun aandacht te richten op hun ademhaling komen ze in een staat van ontspanning die in politiejargon de coherentie wordt genoemd. In de coherentie is het autonome zenuwstelsel volledig in balans en kunnen ze alert en met een positieve attitude anticiperen op gevaarlijke situaties.

Het gebeurt allemaal in de trainingsaccomodatie van de Politieacademie in Ossendrecht, waar op vrijdag 25 november de training Mentale Kracht op het programma staat. Met meditatietechnieken leren de agenten hun benauwdheid en tunnelvisie onder stress te vervangen door de helicopterview van alerte ontspanning. Zweverig? Absoluut niet. Sterker nog: alles is meetbaar. De agenten zijn gekoppeld aan een laptop die het hartritme in beeld brengt. Gelijkmatige lijnen in de grafiek duiden op een coherent hartritme. Er is evenwicht in het versnellen en vertragen van het hart en de hersenen werken snel en nauwkeurig. Op het beeldscherm zijn ook rode en groene staafdiagrammen te zien. Honderd procent groen is totale ontspanning. Honderd procent rood is reden genoeg om de bedrijfsarts te bellen.

"Jij bent de baas van je aandacht", doceert trainer Daniel Zavrel. "Check hoe je je voelt. Stormt het? Is het mistig? Of breekt er al een zonnetje door? En kijk of je een positieve attitude kunt activeren. Kracht, compassie, geduld, voldoening, elke positieve attitude is goed. Hoe voel je je?" Een cursist wil wel vertellen wat het filmpje bij hem opriep: "De beelden fokten me enorm op. Ik had even een hartslag van 130. Vooral de manier waarop de agenten elkaar lieten vallen vond ik stuitend. Daarna wist ik mezelf weer in de coherentie te brengen door rustig en met aandacht te ademen en een positieve attitude te ontwikkelen. Ik dacht aan vanavond. Mijn broertje komt op bezoek. We gaan leuke dingen doen. Mijn gejaagdheid is verdwenen. Ik ben rustiger nu, meer open."

Energiemanagement
De mentale weerbaarheid van politieagenten staat stevig onder druk. Ook de Raad van Korpschefs is zich daarvan bewust. Eerder dit jaar gaven de korpschefs al aan meer inzicht te willen in het aantal politiemedewerkers dat te kampen heeft met een verlaagd niveau van mentale weerbaarheid (en de kosten die daaraan verbonden zijn). Het antwoord kwam in juni. Uit het rapport ‘De prijs die je betaalt' blijkt dat van de 54.000 politieagenten in Nederland 5 tot 7 procent ‘zeker' en 20 tot 30 procent ‘waarschijnlijk' verminderd mentaal weerbaar is. Angst, stress, slapeloosheid, hartkloppingen, ziekteverzuim en burnout... het zit de agenten niet lekker.

Hoeveel agressie en geweld kun je als normaal mens ook verdragen? Het ligt eraan hoe je ermee om gaat. "Veel agenten hebben nooit geleerd met heftige situaties om te gaan", stelt mental trainer John van Giels: "Effe een bakkie doen, dat is de gebruikelijke gang van zaken als er iets ergs is gebeurd. Misschien hoorde je over die moeder met twee kinderen die laatst het Merwedekanaal in reed? Je begrijpt dat een kop koffie en een arm om je schouder niet voldoende is om zoiets te vergeten. Er moet meer gebeuren wil je er niet dagen of zelfs weken mee rondlopen. Met de juiste aanpak kunnen heftige situaties binnen tien minuten worden verwerkt."

De training -onderdeel van het landelijke programma Professionele Weerbaarheid- zal de komende tijd door zo'n 45.000 agenten worden gevolgd. In een driedaagse training oefenen ze de al beschreven attentiecontrole onder meer in praktijksimulaties met acteurs (die hen flink de huid vol schelden). Ze werken met visualisatietechnieken, reflectie op het eigen gedrag en energiemanagement. Coach Ruud van de Veerdonk over energiemanagement: "Wij noemen dat plussen en minnen. Teveel stress is niet goed, dan moet je met attentiecontrole spanning afbouwen ofwel minnen. Maar teveel ontspanning komt ook veel voor. Dan moet je jezelf juist oppeppen, door jezelf toe te spreken, of door met een felle, pompende ademhaling meer zuurstof in je lichaam te krijgen. Ook het fysiek activeren van je spieren, op je bovenbenen slaan of in je gezicht wrijven, brengt je weer bij de les."

Politie Utrecht
Hans Birkhoff van Politie Utrecht Wijkteam Oost is blij met de training, die hem weerbaar maakt tegen de stressvolle situaties van alledag. In zijn 34-jarige loopbaan heeft Birkhoff het allemaal gezien: vechtpartijen, zware ongevallen, doden en gewonden: "Ik kan heftige dingen redelijk goed van me af zetten. Maar eens in de zoveel tijd gebeurt er iets dat een kras achter laat op mijn ziel. Ik ben eens in elkaar geslagen in een kroeg. Maar het ergste dat me ooit overkwam was een kind dat in mijn armen overleed na een ongeluk. Die dag vergeet ik nooit."

Echt wennen doen traumatische ervaringen dus niet, maar door de training leert Birkhoff er professioneler, en op een gezondere manier mee omgaan. Hij neemt dan even een moment voor zichzelf: "Als ik merk dat ik gejaagd ben, ga ik een paar minuten zitten. Ik doe mijn ogen dicht, ga even voelen en rustig ademen vanuit mijn borst. Het doet me echt goed. En niemand hier op kantoor die er lacherig over doet. Als mijn collega's het zien, begrijpen ze dat ik het even nodig heb. Dat schept een band."

Misdaadpreventie anno 2012. Trainer Zavrel legt uit dat attentiecontrole en bewuste ademhaling zorgen voor een positief geladen elektrisch veld rond het lichaam. Zavrel: "Dat geeft een aantrekkelijke uitstraling. Zonder dat je het weet heb je al een positief effect op de wereld om je heen en ben je al bezig met misdaadpreventie." Wat houdt ons tegen? De ontkenning van negatieve gevoelens, beweert Zavrel: "Als je vindt dat je niet boos mag zijn en je bent het toch, dan komt de boosheid dubbel zo hard terug. Heet dus alle gevoelens welkom. De ademhaling wordt rustiger, de bloeddruk daalt en het immuunsysteem herstelt. Durf te voelen. Doe niet alsof er niets aan de hand is. Durf je gevoel te benoemen en durf erover te praten. Dat is pas echte stoerheid."