Samen tot één integraal ontwerp komen in BIM.
Fenixloods Katendrecht: 212 hippe lofts aan de Maas
Gepubliceerd op maandag 4 september 2017
Wonen, werken, parkeren en recreëren, dat waren de plannen van de gemeente Rotterdam met de oude Fenixloods van de Holland Amerika Lijn in het oude Katendrecht. Begin 2016 startte bouwbedrijf Heijmans de ‘transformatie’ van Fenix I. Vanaf het definitief ontwerp werkten de architect, constructeur en installatie-adviseur samen in BIM om de plannen te realiseren.
Regisseren in BIM is als het leiden van een kamerorkest. Zonder een goede dirigent wordt het niks. BIM-coördinator Ivan Beckers van Heijmans Wonen was de ‘orkestleider’ voor Fenix I, de oude havenloods op het Rotterdamse schiereiland Katendrecht. “Je mag me ook regisseur noemen”, zegt Beckers, die in de loop van 2015 het voortraject van de loods in BIM regisseerde met de constructeur, installatie-adviseur en architect. Zij leverden 3D-modellen aan. Die werden door Beckers beoordeeld. Daarmee konden de calculators en werkvoorbereiders van Heijmans Wonen aan de slag.
Voor Heijmans Wonen is BIM al lang geen luxe meer. Beckers: “Het is core business geworden. Wij doen alle projecten in BIM, behalve als er een gegronde reden is om het niet te doen. We kiezen voor BIM om in een vroeg stadium visueel zichtbaar te hebben wat we gaan bouwen. Dat leidt tot controle en rust op de bouwplaats en draagt bij aan het reduceren van faalkosten. Kijk, een calculator die een wandje vergeet te tellen, zoiets gebeurt nou eenmaal. Maar de kans dat het in BIM gebeurt is uitermate klein.”
Cacaobrand
Twee dagen nadat Dirk Kuijt Feyenoord met drie goals het kampioenschap bezorgde, moet er weer gewerkt worden in Rotterdam. Vanaf de Kop van Zuid is goed te zien hoe de hijskranen van bouwbedrijf Heijmans de kade van Katendrecht nieuw leven inblazen. De twee Fenixloodsen (de restanten van de voormalige San Franciscoloods van de Holland Amerika Lijn) vertellen nog het verhaal van de onstuimige Kaap. Hier deelden zeelui, hoeren en kroegbazen ooit de lakens uit. Maar daar is niets meer van te zien, of het is Tattoo Bob, die hier nog altijd zijn tatoeages zet.
Het middelste gedeelte van de 360 meter lange loods werd in 1947 verwoest door een cacaobrand. Sindsdien zijn twee delen gescheiden door het Fenixplein en praten we over Fenix I en Fenix 2. In Fenix 2 zijn tegenwoordig de Fenix Food Factory, bierbrouwerij Kaapse Brouwers en Circus Rotjeknor gevestigd. Bovenop Fenix I zullen 212 gloednieuwe loftappartementen verrijzen, die volledig naar wens van de kopers zijn in te delen. Geen twee woningen zullen hetzelfde zijn.
Medio 2019 zullen de bewoners hier hun hippe appartement betrekken en uitkijken over de hoogbouw van Rotterdam. Tot die tijd moeten er bergen worden verzet. Een bouwteam van Mei architects and planners, Heijmans Wonen, installatie-adviseur Techniplan en constructeur ABT is keihard aan de slag gegaan. Het begon met ‘plannen’, daarna werd het ‘bimmen’ en nu is het ‘bouwen’. Projectmanager Robert Platje van Mei architects and planners: “De renovatie van de oude loods en nieuwbouw van de appartementen hebben we volledig uitgewerkt in Revit. Het is een mooi voorbeeld van een gesloten BIM-project waarin vier disciplines samenwerken. Vanaf het definitieve ontwerp werken we samen in BIM. “
Aorta voor installaties
Begin 2016 zijn de werkzaamheden gestart. Met bijna 45.000 m² is dit één van de grootste bouwprojecten van Nederland. In het inmiddels gestripte skelet van de oude loods wordt een enorme staalconstructie geplaatst, een soort stalen tafel met een hoogte van 12 meter. Deze constructie gaat de nieuwe bovenbouw dragen, een wooncomplex met acht etages aan de kant van de Rijnhaven en vier etages aan het Deliplein. De bovenste vier etages aan de Rijnhaven hebben zo uitzicht aan twee kanten.
Technische bijzonderheden zijn er genoeg. Platje: “Onder de galerij van de eerste loftverdieping maken we een aorta, een ring van installaties. Die worden gevoed vanuit de onderliggende loods. Denk aan de invoer van het tapwater, de nutsvoorzieningen van Stedin en Eneco, het ventilatiesysteem, elektra, koeling, de riolering en de meterkasten. We wilden dat de woningen flexibel kunnen worden ingedeeld. Dat lukt alleen als de nutsvoorzieningen verticaal naar boven kunnen.”
Installatie-adviseur René Bakker van Techniplan vult aan: “Deze verticale stijgpunten waren cruciaal. Deze zogenaamde ‘stijgkasten’ raken alle woningen. Alle configuraties van plattegronden zijn daardoor mogelijk. Of een woning nou 40 m², 60 m², 80 m² of 100 m² is, de installatie hoeft niet te worden aangepast.” Wat betreft ventilatie koos Techniplan voor mechanische ventilatie met individuele warmteterugwinning. Per woning komt er een stille wtw-unit met een hoog rendement.
Bakker moest in zijn advies aan Heijmans Wonen schipperen tussen enerzijds comfort voor de bewoners en anderzijds de esthetische keuzes van de architect, die een transparant gebouw wilde met veel glas. Bakker: “Veel glas betekent dat het warm wordt in de zomer, in dit geval vooral op de zuidkant. Dat probleem hebben we op drie manieren aangepakt. We hebben gekozen voor speciaal warmtewerend glas -waarmee we ook besparen op verwarming vanwege een lager warmteverlies. Daarnaast hebben we een aantal penthouses voorzien van zonwering. Verder hebben we gekozen voor vloerverwarming die ook kan koelen. In de zomer worden de leidingen met koud water gevuld. Aan dat koelvermogen zit overigens wel een grens, die bepaalde hoeveel glas toelaatbaar was. Hier en daar is het glas uiteindelijk toch vervangen door een ander materiaal.”
Pointcloud
Oude bouwtekeningen en pointcloud
Oude bouwtekeningen van de loods werden gevonden in het historisch archief van de Holland Amerika Lijn. Handig voor de constructeur! Daarnaast moest er natuurlijk ‘zwaar digitaal geschut’ aan te pas komen om het 3D-model in kaart te brengen.
Heijmans liet een extern bureau de oude loods inmeten in de pointcloud, zodat de nieuwbouw er straks perfect op past. Uit de pointcloud ontstond een super gedetailleerd, bijna fotorealistisch 3D-model, dat werd omgezet naar een Revit-model, waarin de architect en constructeur hun werktekeningen maakten. Daarmee gingen de onderaannemers aan de slag. BIM-coördinator Ivan Beckers koos bewust voor gesloten BIM. Beckers legt uit: “Als iedereen met hetzelfde pakket werkt, hoeven we geen conversieslagen te maken. Daarna, in de uitvoeringsfase, is het open BIM geworden. Onze werkvoorbereiders en inkopers communiceren nu door middel van IFC met onze toeleveranciers en onderaannemers.”
Voor een gesmeerde samenwerking tussen de partijen is modelchecking door middel van clashcontroles essentieel. Met de clashcontroles worden de samengestelde BIM-modellen getoetst en teruggekoppeld. Heijmans voerde de clashcontrole uit via de Solibri Model Checker. ‘Clashen in Solibri’, heet dat in vakjargon. Veel fouten worden daardoor vóór de uitvoering opgespoord. Een leiding die door een dragende balk loopt? Een wand die niet aansluit? Een deur die iets te hoog is? Een kwestie van clashen!
Bakker van Techniplan: “De software levert een lijst met aanlopers, die je samen gaat oplossen. Leidingen en draagconstructies die elkaar raken of uitsparingen die er niet zitten krijgen we allemaal in beeld. Zo krijgen de partijen begrip voor elkaars keuzes. Het nadeel van zo’n groot project is wel dat je enorm zware BIM-bestanden krijgt. Er zit heel veel data in zo’n 3D-model omdat de software echt alle details laat zien. Neem nou een lampje. Zelfs de barcode staat erop. Duizend lampjes in de tekening maken het bestand zwaar en onoverzichtelijk. Daar kan nog wel wat aan verbeterd worden. Maar het mooie van BIM is wel dat je meteen de knelpunten ziet en met verschillende disciplines tot één integraal ontwerp komt.”
