Zeldzaam ambacht: natuursteenbewerker

Voor steenhouwers heeft Nederland nog één opleiding, die jaarlijks een handjevol vakmensen aflevert. Bij Slotboom Steenhouwers staan klanten in de rij. “Jemig, bestaat dat vak nog?”

Ooit een scholenmarkt bezocht? Daar struikel je over het creatief talent. Muzikanten, dansers, acteurs en podiumkunstenaars voeren de boventoon. Ook sporters zijn ruim vertegenwoordigd. Dat er nauwelijks betaalde banen zijn voor al die afgestudeerde artiesten en atleten, maakt de kids van tegenwoordig niks uit. Ze vinden het geweldig en willen ook zoiets. Mochten ze niet aan de bak komen, dan kunnen ze altijd nog de ICT of detailhandel in. Als dat ook niet lukt, worden ze monteur of metselaar.

“Waarom leiden we op tot eenheidsworst?”, mokt commercieel-directeur Roderick Nijenhuis (49) van Slotboom Steenhouwers hoofdschuddend. “Er is zoveel meer. Laat kinderen kennismaken met een steenhouwer, glas in lood bewerker, leidekker, schrijnwerker of meesterstukadoor. Meteen staan er drommen mensen omheen. Iedereen vindt het prachtig dat zij met hun handen onze kastelen, paleizen, landhuizen, kerken en grachtenpanden restaureren. Maar ja, de overheid maakt andere keuzes. Met je hoofd werken wordt overgewaardeerd. Met je handen werken lijkt soms wel een oneerbaar beroep. Weet je wat ik vind? De Cito-toets is verouderd. Die moet de deur uit!”

Aanleg voor geometrie

Het in Winterswijk gevestigde Slotboom Steenhouwers is ruim zestig jaar actief in de natuursteenbranche. Het bedrijf met 29 medewerkers richt zich voornamelijk op restauratie, renovatie en nieuwbouw van natuurstenen onderdelen van gebouwen. Dat gebeurt met een combinatie van mensenhanden en hypermoderne apparatuur. Tekeningen maakt men zelf in 2D en 3D in computerprogramma’s als AutoCad, SolidWorks en easySTONE. In de werkplaats staat voor miljoenen aan geavanceerde zaag- en freesmachines, die marmer, zandsteen, graniet, hardsteen en tufsteen bewerken uit alle delen van de wereld.

De negen steenhouwers worden intensief begeleid door Mike Slotboom (32). De kleinzoon van oprichter Jan Slotboom is een natuurtalent. Hij won zilver tijdens de WorldSkills in Helsinki in 2005. Van hem leren nieuwe jongens het vak. Wat dat behelst, zien we op deze zonnige donderdagochtend in mei. In de werkplaats staan de steenhouwers keurig op een rijtje hun blokken steen te bewerken, als artiesten van een uitstervend ras. Een hamer en een beitel, meer hebben ze niet nodig. Tik, tik, tik... Met uiterste precisie hakken ze kleine stukjes weg, totdat de eindvorm over blijft.

Het betere hak, frees en polijstwerk levert onder meer pinakels, windberen, kruisbloemen, bekroningen, gevelstenen, handlijsten en gerestaureerde vloeren en trappen op. Volgens Roderick Nijenhuis is het een zeldzaam talent: “In drie richtingen hak je steen weg. De 3D-projectie moet je in je hoofd kunnen maken. Die aanleg voor geometrie heeft niet iedereen. Het is altijd maar afwachten of iemand het kan. Sollicitatiegesprek? Mwah… als ze enthousiast zijn, inzet tonen en een goed stel hersens hebben, nemen we ze aan. Na twee maanden weten we wel of het wat wordt. Talent herkennen we eigenlijk meteen aan de zekerheid waarmee ze moeilijke snijpunten te lijf gaan.”

Rapport EIB

Slotboom Steenhouwers barst van het werk. De opdrachtenportefeuille zit vol tot 2022. Nijenhuis zou zomaar vijf nieuwe mensen kunnen plaatsen. Maar ze zijn er niet. Wat personeelstekort betreft is de natuursteenbranche overigens geen uitzondering in de gespecialiseerde aannemerij en afbouwsector. Het in april verschenen rapport ‘Gespecialiseerde aannemerij en afbouw –optimale opleidingsstructuur’ van het EIB presenteerde onthutsende cijfers. De komende vier jaar moeten ruim 14.000 nieuwe arbeidskrachten instromen: 7.616 in de gespecialiseerde aannemerij en 6.543 in de afbouwsector. Waar ze vandaan moeten komen mag Joost weten.

Het personeelstekort heeft alles te maken met de situatie op scholen. De aantallen leerlingen voor ‘kleine beroepen’ als natuursteenbewerker, dekvloerenlegger of plafond- en wandmonteur zijn beperkt en opleidingen verdwijnen her en der. En willekeurige greep: de opleiding ‘betonmodelmaker’ is verdwenen sinds 2012. De opleiding ‘dekvloerenlegger’ is geschrapt op het Drenthe College. De opleiding ‘voeger’ wordt niet meer aangeboden op het Regiocollege Zaandam. Betonstaalverwerkers en voegers: niet opgeleid in 2014.

De opleiding voor natuursteenbewerker bestaat nog wel. ROC Midden Nederland in Nieuwegein biedt de opleiding aan op niveau 2, 3 en 4. (Zie kader.) Momenteel heeft de opleiding zo’n 20 BBL-leerlingen. Ze zijn allemaal werkzaam in de branche bij een van de 500 bedrijven. (De overgrote meerderheid maakt grafstenen, vloeren en aanrechtbladen. Van de restauratiebedrijven zoals Slotboom Steenhouwers zijn er maar een paar.)

Betere positionering

Als Nijenhuis op een verjaardagsfeest over zijn werk begint, hoort hij vaak hetzelfde: “Jemig, bestaat dat vak nog?” Inderdaad, het vak bestaat nog. Maar een bezoek aan Slotboom Steenhouwers doet je beseffen dat het zomaar afgelopen kan zijn met deze eeuwenoude traditie. Wat als het zo doorgaat? Nijenhuis: “Weet je wat je dan krijgt? Werk wordt kant-en-klaar ingekocht in Duitsland en België. Nederlandse bedrijven leggen het alleen nog op de juiste plek.”

Doodzonde. Het is namelijk een prachtig ambacht, weet Nijenhuis uit eigen ervaring. Als hij over natuursteen begint, is hij niet te stoppen: “Ik ben ermee besmet. Als ik een steen één keer heb gezien, vergeet ik die nooit meer. Ik noem mezelf steenoloog. Ooit wilde ik archeoloog worden. Ik heb kunstgeschiedenis gestudeerd en werd gebiologeerd door de kunst en architectuur van het vroege Christendom. Later heb ik leren hakken met hamer en beitel. Iets creëren uit een blok steen geeft veel voldoening.”

Leuk hoor. De vraag is hoe je dat tussen de oren krijgt bij een 17-jarige. “Van een danser kun je geen stukadoor maken”, zei Paul van Meenen (D66) op 17 april in Nieuwspoort, waar AFNL en NOA op de zeepkist gingen voor een samenhangend pakket aan maatregelen. De Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB) moet op de schop en het functioneren van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) moet worden geëvalueerd, vinden AFNL en NOA. Ook het genoemde rapport van het EIB komt met oplossingen, zoals ‘betere positionering’ van de opleidingen op vmbo’s. Daarmee zijn we terug bij het begin. Laat steenhouwers hun kunsten vertonen op scholenmarkten. Voor het behoud van ons cultureel erfgoed. Want wat zou Nederland zijn zonder windberen, kruisbloemen en pinakels?

recente artikelen

gepubliceerd in diverse (vak)media

Hoogleraar Michaéla Schippers ziet kansen

Hoogleraar Michaéla Schippers schreef een paper met John Ioannidis van Stanford University. Zij zien een samenleving in verval maar hebben ook oplossingen.

Lees artikel »

Securityproject Melissa hackt Russische hackers

Na Deadbolt en Genesis Market werd onlangs de hackersgroep Qakbot opgerold, mede dankzij het cybersecurityproject Melissa. Arwi van der Sluijs is er trots op en vertelt.

Lees artikel »

Pfas-zaak Dordrecht zet forever chemicals op radar

Het gevaar van pfas voor de volksgezondheid is niet meer te bagatelliseren door de recente rechtszaak tegen Chemours in Dordrecht. Maar pfas is here to stay. Hoe nu verder?

Lees artikel »

Het wonder van geperst, verhit en gefilterd gras

Start-up Grassa claimt meer eiwit uit gras te kunnen halen dan de koe. Gras is niets minder dan een wonderplantje volgens directeur Rieks Smook: "Er kan zoveel méér met gras."

Lees artikel »

Moleculair bioloog over gedrag en kwantumfysica

Moleculair bioloog en therapeut Lianne Hermers gebruikt de kwantumfysica om bewustzijnskracht te ontdekken. Haar cliënten lossen mentale problemen zelf op zonder pillen.

Lees artikel »

Overvolle binnensteden hunkeren naar fresh air

Bedrijfsbussen op diesel mogen vanaf 2025 veel Nederlandse stadscentra niet meer in. Met elektrische steps, cargo-bikes en (bak)fietsen vinden monteurs hun weg in de binnenstad.

Lees artikel »

Google wil onze medische data, maar wat willen wij?

Care Studio van Google Health heeft aangekondigd in de VS patiëntendossiers te willen gaan beheren. Huisarts Huib Rutten ziet risico's: "De regie moet altijd bij de patiënt blijven."

Lees artikel »

Bouwvallig Blackpool, walhalla voor kansarmen

De Engelse badplaats Blackpool werd onlangs belachelijk gemaakt door minister Helen Wheeler. Ze bood haar excuses aan maar met financiële steun schiet de stad meer op.

Lees artikel »

Mark Soetman levert de primeur: rauw krabbenvlees

Start-up Crustalicious heeft een machine ontwikkeld die kleine krabben in zes stappen ontdoet van pcb's, zware metalen, ingewanden en schaal. Een wereldprimeur!

Lees artikel »

Meneer Parkinson gaat niet weg, maar boksen helpt wel

Parkinson dendert als een epidemie door Europa. Om het ziektebeeld te vertragen worden steeds meer bokstrainingen speciaal voor Parkinson-patiënten verzorgd.

Lees artikel »