De ene blockchain is de andere niet.
Afgeschermde blockchain lijkt een tijger van papier
Gepubliceerd op maandag 17 december 2018
Dat de publieke blockchain baanbrekend is, zien we aan de opkomst van cryptovaluta, die banken overbodig maken. In de slipstream ontstaan overal projecten met afgeschermde blockchains, alleen toegankelijk voor gelijkgestemden. Volgens Bèr Kessels heeft deze variant weinig met de echte blockchain te maken. Nog steeds kan een centrale partij de waarheid verdraaien.
De blockchain is neergedaald op de Gorinchemse all-electric wijk Hoog Dalem. Sinds dit najaar nemen 16 huishoudens deel aan een twee jaar durende pilot. De bewoners zijn allemaal in het bezit van zonnepanelen, warmtepompen en/of slimme apparaten en gaan zelf energie opwekken en verkopen of kopen van de buren zonder tussenkomst van een energiebedrijf. Om alle transacties tussen vragers en aanbieders van stroom aan elkaar te knopen, gebruiken de partners Stedin (netbeheer), ABB (apparatuur) en Enervalis (besturingssysteem) onder meer een afgeschermde blockchain.
Hoog Dalem is geen uitzondering. Het regent experimenten met de zogenaamde private blockchain. IBM wil de diamantindustrie transparant maken met een afgeschermde blockchain: één bron die toegankelijk is voor alle partijen in het netwerk. Het World Food Programme van de VN gebruikt een afgeschermde blockchain om een project met digitale voedselbonnen voor vluchtelingen “efficiënter te kunnen draaien”. De organisatie BlockLab werkt momenteel met Havenbedrijf Rotterdam en de Amerikaanse kredietbeoordelaar Standard & Poor’s aan een pilot in de Rotterdamse haven. Ook hier: alleen voor deelnemende bedrijven en omwonenden. De beer is los. Maar de technologie is ook discutabel. Veel afgeschermde projecten blijken te kunnen draaien op een ‘gewone’ database. Wat is hier aan de hand?
Complete onzin
Blockchain-consultant Bèr Kessels schreef onlangs een opmerkelijk stuk genaamde The private blockchain fallacy om zijn klanten te informeren over kaf en koren van deze baanbrekende technologie. Kessels kent de genoemde voorbeelden. Sterker nog: hij kan er een hele trits voorbeelden met afgeschermde blockchains aan toevoegen. Hoewel hij een voorstander is van experimenteren, stelt hij dat veel pilots compleet onzinnig zijn omdat ze niet voldoen aan de definitie van Bitcoin-uitvinder Satoshi Nakamoto.
Volgens Nakamoto is een blockchain ‘een peer-to-peer gedistribueerde tijdstempel die wiskundig bewijs levert van de chronologische volgorde van transacties’. Kessels licht toe: “De data moet permanent en onveranderbaar zijn, decentraal, verifieerbaar en open ofwel permissieloos. De gegevens die erin staan, zijn niet meer te wijzigen. Zelfs partijen die elkaar niet vertrouwen, kunnen prima transactie met elkaar doen. Alles wat niet voldoet aan deze criteria, is geen blockchain. Nou, in veel afgeschermde projecten bepalen de initiatiefnemers wie lees- en schrijfrechten heeft. Ze kunnen andersdenkenden weren en de waarheid verdraaien. Terwijl die onveranderlijkheid en verifieerbaarheid nou net de kracht is van de blockchain.”
Kessels weet waar hij over praat. Als programmeur gebruikt hij het Ethereum-protocol (“niet gebruiksvriendelijk, wel de standaard voor smart contracts”) voor zijn startup PlaceBazaar, een marktplaats voor geografische kaartinformatie. PlaceBazaar brengt mensen die kaartinformatie nodig hebben in contact met plaatsers van informatie, die betaald krijgen voor het plaatsen van bijvoorbeeld wegen, flitspalen, vluchtelingenkampen, campings of hotels. Als iemand een camping op de kaart plaatst, is die persoon ervan verzekerd dat hij of zij betaald krijgt voor de data, ongeacht of beheerders of autoriteiten dat toestaan. Dat kan alleen met de ‘echte’ blockchain want die is van niemand. PlaceBazaar is decentraal, open en verifieerbaar. De blockchain-technologie is noodzakelijk om het platform volledig onafhankelijk en onsensureerbaar te laten functioneren. Niets kan transacties tegenhouden of veranderen.
De afgeschermde varianten die Kessels tegenkomt, kunnen vaak prima draaien op een ‘gewone’ database om geldstromen en data te beheren. Dit wordt onder meer bevestigd door Bart Smakman van Stedin (het project in Gorinchem). Voor Smakman was ervaring opdoen met de blockchain niet meer dan een mooie bijkomstigheid: “Ons model is niet bedacht met de blockchain als uitgangspunt. We zien het meer als een test om te leren snappen wat de technologie inhoudt en wat we er in de toekomst nog meer mee kunnen.”
Gratis zwemmen
Het enige geldige argument voor het gebruik van een afgeschermde blockchain is volgens Bèr Kessels een test in een besloten omgeving als tussenstap naar de publieke blockchain. Wat dat betreft kan de afgeschermde blockchain heel geschikt zijn om de techniek uit te proberen of om veiligheidsissues in kaart te brengen.
Op die basis (lees: uitproberen als eerste stap) ontwikkelde DutchChain een IT-systeem met een blockchain voor de Groninger Stadspas. Minima in de stad kunnen profiteren van sociale voorzieningen met digitale waardebonnen, zonder dat er nog papier aan te pas komt. Ze laten hun QR-code scannen en kunnen dan bijvoorbeeld gratis zwemmen. Via de pas worden gemeentelijke geldpotjes verdeeld. Het systeem genereert automatisch een SEPA-file zodat de gemeente de dienstverleners kan uitbetalen. Alleen abonnees en leveranciers kunnen transacties doen.
Ook DutchChain-oprichter Rutger van Zuidam geeft toe dat afgeschermde concepten met traditionele IT ontwikkeld kunnen worden. Zijn visie ligt in lijn met die van Kessels: “Het zijn in feiten kopietjes voor alle deelnemers. Maar je moet het breder zien. Dit is een manier om te oefenen met het delen van data, want daar gaat het uiteindelijk toch naartoe. De permissioned blockchain is wat mij betreft een tussenstap naar de publieke blockchain.”
Legitiem, volgens Kessels, op voorwaarde dat een project er geschikt voor is. Dat wil zeggen: klaar is voor volledige openheid. Niet alle projecten zijn daarvoor in de wieg gelegd. Neem nou onze verkiezingen voor de Tweede Kamer. Die zijn compleet ongeschikt voor een afgeschermde blockchain omdat ze ook in een later stadium nooit openbaar zullen worden voor de hele wereld. Kessels: “Dat zou onzinnig zijn. Ook mensen in pak ‘m beet Luxemburg of Saoedie-Arabië zouden mee kunnen stemmen voor onze Tweede Kamer. Dat slaat nergens op.”
Terence Eden, schilder van de Mona Lisa
Twijfelachtig is het nut van de blockchain volgens Kessels ook voor fysieke producten. Neem Albert Heijn, dat de sinaasappelketen met de blockchain in beeld brengt en wil laten zien waar ons sinaasappelsap vandaan komt. Het initiatief Fairfood, dat eerder al koffie en kokosnoot op de blockchain zette, reageerde sceptisch over de daadwerkelijke transparantie van de sinaasappelblockchain. Informatie op de blockchain zetten heeft pas meerwaarde als alle betrokken partijen kunnen bevestigen dat er niemand is uitgeperst, vindt Fairfood.
Ook Bèr Kessels heeft zijn bedenkingen: “Of het project van Albert Heijn publiek of afgeschermd is, heb ik op internet niet kunnen achterhalen. Ik kan wel zeggen dat fysieke producten zich niet goed lenen voor de blockchain. Hoe kun je sinaasappelen nou traceren? Als iemand in Brazilië een kist appels inpakt, kan hij wel op de blockchain invoeren dat het sinaasappels zijn, maar het blijven appels. De blockchain is geen remedie tegen liegen. Daarom geloof ik ook niet zo in al de supply chain-achtige oplossingen: de sinaasappelen van Albert Heijn, de proef met sojabonen van ING of het materialenpaspoort van het Madaster. Garbage in is garbage out. Als je er een leugen in stopt, blijft het een leugen.”
Dat wordt bevestigd door Terence Eden, een goedlachse Engelsman met een vlassig baardje. Volgens de blockchain is hij de schilder van de Mona Lisa. Op 11 juni 2018 om 16:07 uur is op Verisart.com een certificaat van echtheid afgegeven nadat Eden een scan had gemaakt van het wereldberoemde schilderij en op de blockchain gevalideerd. Met deze schalkse grappenmakerij legde Eden de beperking van de blockchain bloot.
Digitale producten en data zijn juist wel heel geschikt, ook omdat de partijen het er in principe al over eens zijn dat het geen leugen is. Kessels noemt stemmen in een besloten aandeelhoudersvergadering, waardepapieren, eigendomsrechten van grond, tijdstempels op een bouwtekening (een bewijs dat iemand iets als eerste heeft bedacht) en CO?-certificaten. Voor digitaal en decentraal uitwisselen of doorverkopen van zulke diensten gaan we nog veel plezier van de blockchain hebben, want het is gemakkelijk te detecteren of ergens iets is gewijzigd. Volgens Kessels moeten we wel de traagheid van deze technologie op de koop toe nemen: “De meeste databases synchroniseren in seconden of zelfs nanoseconden. De Bitcoin heeft intervals van tien minuten omdat iedere peer in het netwerk als gelijkwaardig wordt behandeld.”
