Nederland telt 202 torens van meer dan 70 meter.

Burgers boos over hoogbouwplannen

Gepubliceerd op vrijdag 24 mei 2019

Veel gemeentes staan voor een stevige verdichtingsopgave en ontkomen niet aan hoogbouw. Maar de weerstand groeit onder burgers die zich gepasseerd voelen. In Leiden is de situatie precair. Als op 26 mei 5.000 handtekeningen zijn verzameld door Actiecomité Stop LEAD, komt er een referendum. Daar zit geen ondernemer op te wachten. Wat kunnen bouwers doen die de hoogte in gaan en burgers te vriend willen houden? “Ga in zee met een opdrachtgever die heeft bewezen een goede relatie te kunnen onderhouden met de omgeving.”  

Nederland telt 202 torens van meer dan 70 meter en tot 2025 komen er nog eens 70 bij volgens gegevens van de Stichting Hoogbouw. De Zalmhaventoren in Rotterdam spant de kroon. Deze door AM ontwikkelde en door BAM gebouwde mastodont wordt met 215 meter de hoogste woontoren van de Benelux. Als straks de toren klaar is, zullen enorme slagschaduws vallen over het Westplein, de Westzeedijk en de kop van de Erasmusbrug. De Euromast verbleekt erbij.  

Voor de 70 geplande torens zijn nog niet alle bouwvergunning afgegeven, maar er komen er sowieso vele tientallen bij, voornamelijk in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven. Niet iedereen is blij met die dadendrang. Een snelle blik op internet brengt een waslijst aan bezwaren, klachten, petities en actiegroepen aan het licht. In Purmerend, Leidsche Rijn, Moergestel, Cadzand, Dordrecht, Nunspeet, Almere-Buiten, Leiden, Utrecht en Scheveningen zijn burgers ontevreden met de gang van zaken. In Eindhoven heeft Michiel Leenen de petitie ‘Houdt het Evoluon zichtbaar’ online gezet. Die was op 24 april 3.297 keer ondertekend. Net als het Evoluon dreigen ook de Dom van Utrecht en de vuurtoren van Scheveningen door hoogbouw aan het zicht te worden onttrokken.

In Leiden wordt deze dagen druk gespeculeerd. Op de plek van het verouderde KPN-kantoor bij de Willem de Zwijgerlaan komen mogelijk drie woontorens, waarvan de hoogste 115 meter aantikt. Met de nadruk op ‘mogelijk’. Onder de strijdvaardige aanvoering van Tineke van Roekel is het Actiecomité Stop LEAD in het leven geroepen om 5.000 handtekeningen te verzamelen voor 26 mei. In dat geval komt er een referendum. Dat is nou niet bepaald waar gemeentes en bouwbedrijven op zitten te wachten. Hoe gaan zij om met boze burgers en protesten? Wat kunnen zij doen voor een soepel bouwproces?        

Inspraakrondes

We informeren bij Désirée van der Jagt, woordvoerder van Bouwend Nederland: “Als branchevereniging kunnen wij daar niet zoveel over zeggen. Het enige is: aandacht hebben voor omgevingscommunicatie en belanghebbenden en bouwers daar in een vroeg stadium bij betrekken. Veelal zitten de bezwaren in het begintraject en dan ligt het initiatief nog veel meer bij de opdrachtgever.”

Voorzitter Klaas de Boer van de Stichting Hoogbouw is concreter: “Over het algemeen geven gemeentes wel inspraakrondes. In dat stadium, en eigenlijk in alle stadia, moeten zij goed communiceren met de bewoners. Dus leg uit waarom er verdicht moet worden, waarom de torens nodig zijn, en waarom juist op die plek. Leg uit hoe je schaduw en windhinder gaat aanpakken en hoe het parkeerprobleem wordt getackeld. Leg uit waarom je kiest voor een bepaald ontwerp van de torens in de openbare ruimte. Misschien is de overgang van 70 maar 100 meter wel heel mooi te maken met een slanke toren.”

Alles staat en valt volgens De Boer met “een mooi en gevarieerd stedenbouwkundig ensemble”. Hoe is het gebied ontwikkeld? Is er ook aan de omwonenden gedacht? Worden zij getracteerd op een oogverblindend atrium, een gratis toegankelijk panoramadak, wandelpromenade of grand café op de hoek? Dat soort cadeautjes haalt veel kou uit de lucht. De Boer benadrukt de desastreuze gevolgen van een verkeerd ontwerp. Op de begane grond staat het vol met fietsen en afvalcontainers. De plint bestaat uit een blinde muur, die schreeuwt om graffiti. Het waait er altijd. De zon schijnt er nooit. De grootste eyecatcher is de ingang van de parkeergarage. Zo moet het dus niet.

Ook in de bouwfase geldt: communiceren. De Boer spreekt over “een goed aanvalsplan”. Wordt er gecommuniceerd over wanneer wat gaat gebeuren, wanneer de vrachtwagens met beton af en aan rijden en hoeveel lawaai er wordt gemaakt in de heifase? De Boer: “Je maakt geen vrienden door met een oud, mechanisch heiblok tekeer te gaan. Intrillen van damwanden? Hetzelfde verhaal. Bewoners negeren is vragen om problemen. Ga als bouwer in zee met een opdrachtgever die heeft aangetoond een goede relatie te kunnen opbouwen met de omgeving.”   

Verdichtingsopgave Leiden

Ondertussen in Leiden. De stad staat voor een serieuze verdichtingsopgave. Tot 2030 moeten er 8.500 woningen en 2.700 studentenunits bij komen. “Hoogbouw is geen doel op zich, het is een middel om tot verdichting te komen”, stelt Fleur Spijker, wethouder Duurzame Verstedelijking. “We hebben daarvoor een verstedelijkingsnotitie gemaakt en heel goed gekeken hoe we het willen gaan doen, met zoveel mogelijk groen, veel oog voor leefbaarheid en een goede mix van woningen, ook voor starters en sociale huur. Maar we ontkomen er niet aan dat we op sommige plekken de hoogte in moeten.”

Spijker doelt op LEAD Leiden, de drie torens met 560 woningen aan de Willem de Zwijgerlaan, waar Tineke van Roekel en consorten totaal geen trek in hebben. Tegenstanders van LEAD vinden dat ze niet betrokken zijn bij de plannen. “Er was al een plan en wij konden bij wijze van spreken alleen nog meepraten over de kleur van de wipkip”, zegt een van hen op de plaatselijke radiozender Sleutelstad. De tegenstanders hebben berekend dat LEAD Leiden tweeduizend extra verkeersbewegingen per dag oplevert. Dat wordt een probleem. Ze vinden het project veel te massaal, megalomaan zelfs.

Spijker heeft begrip voor hun bezwaren maar vindt niet dat de gemeente iets heeft laten liggen qua inspraak. Spijker: “De Leidenaren zijn er in een vroeg stadium bij betrokken. De startbijeenkomst trok 250 bezoekers. Daarna hebben we samen met projectontwikkelaar Red Company twee participatierondes georganiseerd. Eind vorig jaar zijn er 15 bijeenkomsten en overleggen geweest: twee publieksbijeenkomsten, vier werkbijeenkomsten met een plangroep en negen overleggen met omwonenden, VVE’s en eigenaren. In de werkgroepen kwamen alle lastige thema’s aan bod: mobiliteit en parkeren, zon en wind, de hoogte, groen en openbare ruimte. Ik vond het een mooi participatieproces. Het heeft geleid tot wijzigingen in de planopzet en aanpassingen in het ontwerp.”

En nu moet de gemeenteraad billen knijpen en afwachten of er 5.000 handtekeningen worden verzameld voor 26 mei. In de week erna wordt de uitslag verwacht. Spijker: “Mocht het tot een referendum komen, dan is de geldige uitslag een advies aan de gemeenteraad.” De kans op een referendum is overigens niet extreem groot. Op 14 mei waren vier van de zes weken verstreken en maakte wethouder Marleen Damen bekend dat er 2.398 handtekeningen binnen waren. Tot 26 mei kunnen stemgerechtigde Leidenaars het referendumverzoek nog steunen.

Functionele plint

Komt er geen referendum in Leiden, dan is het de beurt aan projectontwikkelaar Red Company om LEAD Leiden verder uit te werken  en de communicatie met de omwonenden op te pakken. LEAD Leiden staat symbool voor alle bouwbedrijven in Nederland die de komende jaren de hoogte in gaan, en dat zijn er nogal wat.

Spijker en De Boer zijn helder in hun advies aan hoogbouwers: heb oog voor omwonenden. Spijker: “Dat kan op allerlei manieren. Nodig hen uit voor een rondetafelgesprek. Ga op bezoek bij mensen thuis. Organiseer een congres of maak op je website bekend wat je gaat doen. Wees in elk geval duidelijk over de kaders en de ruimte waarbinnen geparticipeerd kan worden.” De Boer: “Laat vooral ook zien wat je te bieden hebt, want een goed ontwerp, met een mooie en functionele plint, geeft iets terug aan de stad. Het voegt levendigheid toe aan het straatbeeld.”