Serious gaming: de beste communicator wint

Wie denkt dat computergames alleen maar leiden tot agressie en hersenverweking, vergist zich schromelijk. Bedrijven gebruiken computergames om hun personeel te trainen, bijvoorbeeld in projectmanagement. Even de baas spelen over de Tweede Maasvlakte! 

Als Tiel-Oost onder water staat, en jij kunt er iets aan doen, dan zul je het niet laten, toch? Onmiddellijk kom je in actie: bellen met de brandweer, koffie voor de plaatselijke bevolking, onderhandelen met projectontwikkelaars en bouwers over gebiedsinrichting en ruimtelijke ordening. Jij laat Tiel-Oost niet wegzakken in de modder! Daarvoor hoef je door niemand gemotiveerd te worden, want gemotiveerd ben je al. Zolang de autoriteiten maar niet in je nek zitten te hijgen en je vertellen wat je moet doen, zolang je maar kunt laten zien waar je goed in bent en kunt samenwerken met mensen die oké zijn. Dan gaat leren vanzelf.

Tiel-Oost is te zien in Watergame, een serious game ontwikkeld voor de gemeente, provincie, woningbouwcorporaties, waterschappen en projectontwikkelaars. Zij beginnen langzaam maar zeker te begrijpen dat serious gaming een veilige oefening kan zijn om de tegenstrijdige belangen van alle stakeholders te leren kennen, de communicatie te verbeteren en stroperige besluitvormingsprocessen vlot te trekken.

Maar vooral is serious gaming een ontspannen manier om te leren. Volgens onderwijsvernieuwers als prof. dr. Rob Martens (Ruud de Moor Centrum van de Open Universiteit) kan het spelelement de sleutel zijn tot oplossing van de motivatieproblemen waar veel jongeren van vandaag mee te maken hebben. Serious gaming kan een doorbraak worden, mits het element van vrijwilligheid erin zit. Martens: "Dus geen harde afrekencriteria. Het moet wel een spelletje blijven, dat is het best voor de motivatie. Kijk maar eens naar gamers in actie, hun concentratie, inzet en volharding. Daar kan het onderwijs jaloers op zijn. Als we eens een klein deel van die bezieling in de klas terug zouden zien."

Groeimarkt
Het Innovatie Platform ziet serious gaming als een van de groeimarkten van dit moment. Verdere digitalisering van lesmateriaal moet volgens het platform onderzocht worden, want de leerling 2.0 komt eraan. Dit biedt nieuwe kansen voor het bedrijfsleven. Volgens Gamesindustrie.nl, een actuele database voor de gamesindustrie, zijn er momenteel 44 grote en kleinere spelers actief op de Nederlandse markt voor serious gaming. Tygron Serious Gaming is een van die 44. Het bedrijf bouwt managementspellen voor professionals en ambtenaren in de water- en havensector, logistiek, ICT en andere sectoren. In de Haagse Caballero Fabriek bouwen Tygron's art director, interaction designer en experts op didactisch en technisch gebied samen aan realistische virtuele werelden.

Directeur Jeroen Warmerdam ("in mijn vrije tijd speel ik graag god games") ziet de spellen als experimenteer-omgevingen waar op een veilige manier de realiteit kan worden nagebootst. Spelenderwijs wordt er geleerd over zaken die in elk project de kop op steken: procesmanagement, leiderschap, flexibiliteit, tijdsdruk en de omgang met tegenstrijdige strategische belangen.

Voor het Havenbedrijf Rotterdam bouwden Tygron en de TU Delft het spel Simport-MV2. Daarin wordt de bouw en exploitatie van de Tweede Maasvlakte nagespeeld. In SimPort-MV2 moet een groep van vier of vijf spelers de Tweede Maasvlakte ontwikkelen en exploiteren in dertig gesimuleerde jaren. Het spel duurt vijf uur. Gevolgen van beslissingen worden doorgerekend en weergegeven in prestatie-indicatoren, zoals uitgaven en opbrengsten, klanttevredenheid, verdeling van klanten en een visualisatie van de ontwikkeling van het havengebied. De spelers zien hoe door hun eigen keuzes de wereld verandert.

Warmerdam en zijn collega's hebben de leiding in de spellen: "Soms kunnen we interessante conflictpunten of uitdagingen inbouwen. We laten bijvoorbeeld een bepaalde sector instorten of creëren een maatschappelijk conflict. Soms moeten we inderdaad een beetje gemeen zijn omwille van het trainingseffect. In managementgames werkt het heel goed om mensen fouten te laten maken." Warmerdam kijkt vooral hoe teamgenoten met elkaar communiceren. Op basis van meer dan 400 deelnemers beweert hij dat de beste communicatoren winnen. In sommige spellen kunnen de deelnemers alleen door goede communicatie impliciete aannames expliciet maken en begrip krijgen voor elkaars rollen. Niet communiceren is meestal geen goed teken, stelt Warmerdam. Als iedereen stilletjes weggedoken zit achter de laptop, betekent dit dat het ofwel heel goed gaat of juist heel slecht. Ofwel de afspraken zijn zó helder dat er alleen nog gehandeld hoeft te worden ofwel ze zitten allemaal op hun tong te bijten omdat er iets stoms is gebeurd.

Op het einde van het spel moeten de teams aan elkaar uitleggen hoe ze gespeeld hebben en welke keuzes ze hebben gemaakt. Dat geeft extra begrip, stelt Warmerdam, die refereert aan een onderzoek waaruit ooit bleek dat mensen zich 5 procent herinneren van wat ze hebben gehoord, 10 procent van wat ze hebben gezien, 50 procent van wat ze hebben gezegd, 75 procent van wat ze zelf hebben gedaan en 90 procent van wat ze anderen hebben geleerd.

Opgezogen worden
Geertje Bekebrede doet voor de TU Delft onderzoek naar hoe serious gaming kan bijdragen aan het begrijpen van complexe infrastructuren. Harde conclusies durft ze aan haar onderzoek nog niet te verbinden maar ze acht het niet uitgesloten dat naar voren komt dat serious gaming bijdraagt aan samenwerking, het begrijpen van elkaars perspectieven en onder tijdsdruk besluiten nemen. De spellen kunnen inzicht geven in lange termijn-consequenties van genomen beslissingen. Voor grote infrastructurele projecten als de Betuwelijn of de Tweede Maasvlakte is dat van wezenlijk belang.

Bekebrede stelt dat het nog erg onduidelijk is welke rol serious gaming straks in het onderwijs kan gaan spelen. Door middel van trial and error en verder onderzoek moeten we daar achter zien te komen. In elk geval zullen de spellen boeiend moeten zijn vormgegeven om spelers te prikkelen. Ook wat dat betreft moet er nog een flinke slag worden gemaakt. Bekebrede: "Niet alle spelers zijn voorafgaand aan het spel direct gemotiveerd. Ze worden weleens teleurgesteld als dingen mis gaan en moeten dan uitgedaagd worden om door te gaan. Zodra ze weer opgezogen worden, ontstaat vaak de motivatie om actief mee te doen." Hoe meer betrokkenheid, hoe meer de spelers leren.

Bij gamebouwer Paladin Studios in Leiden stellen ze dat visualisaties en virtuele ervaringen veel meer leerpotentie hebben dan boeken en plaatjes. Algemeen-directeur Derk de Geus: "Onze programmeur hier zou zomaar kraanmachinist kunnen worden. Die jongen beheerst het vak omdat hij heeft gewerkt voor het Offshore Simulator Centre in Noorwegen aan een simulator voor kraanmachisten op olieplatforms. Het spel wordt in de kantine van het schip gespeeld. We hebben er een stukje competitie in gebouwd. Die matrozen spelen fanatiek, elke dag een half uurtje. Vroeger moesten ze het doen met een kraan in een loods. Daar konden dus nooit rampen worden getraind."

Voor Philips bouwde Paladin Studios een interactieve productpresentatie. Daarin kan het management futuristische ontwerpen driedimensionaal bekijken. Ook EnerCities komt uit de koker van De Geus en mede-oprichter Dylan Nagel. EnerCities wordt gebruikt op mbo-scholen in Nederland, Duitsland, Engeland, Griekenland en Slovenië. Het spel leert studenten wat het effect is van menselijk handelen op onze voorraad fossiele brandstoffen. De Geus vindt het een perfect voorbeeld van hoe serious gaming ook de vierde dimensie (de tijd) blootlegt.

De Geus gelooft in serious gaming als nieuwe onderwijsvorm, hoewel er nog een hele omslag gemaakt moet worden. De simulatoren zijn vaak realistischer dan nodig. Befaamd is de overbodige knal van de champagnekurk bij oplevering van een project. Al die toeters en bellen dragen niet bij aan het doel: competenties leren. De vormgeving kan simpeler. Zeker in managementgames zijn helemaal geen realistische virtuele werelden nodig, vindt De Geus. Dat leidt alleen maar af.

De bottleneck is overigens niet de techniek maar het traditionele denken. Bedrijven en onderwijsinstellingen zijn bang om tradities los te laten. Hun interne structuren zijn niet op serious gaming ingericht en ze willen niet de noodzakelijke grote investeringen doen. Ondertussen werkt de tijdgeest wel degelijk in hun nadeel. De Geus: "Het lijkt erop dat we richting competentiegericht onderwijs gaan. Dat gaat veel meer over vaardigheden dan over kennis. Door serious games te spelen, leer je nieuwe vaardigheden. Je leert handelen en krijgt strategisch inzicht."

Flexibiliteit
In de beste serious games zit volgens professor Martens van de Open Universiteit altijd een mentale, fysieke en sociale component. Door verschillende rollen aan te nemen, ontwikkelen gamers de flexibiliteit waar het leven (of een baan) om vraagt. Een goed spel sluit aan op jouw competentieniveau, op jouw handelen, concludeert Martens. En het respecteert jouw autonomie. De populariteit van spellen heeft volgens de professor niet eens zoveel te maken met de technische complexiteit.

Veel pessimisten denken dat serious gaming niet werkt omdat onderwijsinstellingen en educatieve uitgevers niet het budget hebben dat ontwikkelaars van spellen als World of Warcraft kunnen inzetten. Educatieve games zouden altijd sloom en achterhaald zijn. Martens geloof niet dat dat de essentie is: "Nintendo-spellen zijn ook relatief simpel en toch populair. Waar het vooral om gaat is dat je er niet teveel extrinsieke doelen in legt, want dan is het geen spelletje meer. Er moet een element van vrijwilligheid en autonomie in zitten. Veel ouders, scholen en het bedrijfsleven hebben daar nog steeds grote moeite mee. Sommigen beweren nog steeds dat leren met dwang en discipline te maken heeft en pijn moet doen."

recente artikelen

gepubliceerd in diverse (vak)media

TASC: nieuw aanvalsplan voor technische talenten

Techniekschool TASC is het Amsterdamse antwoord op het tekort aan vakkrachten. Directeur Odilon Romero: “We hebben nu 140 leerlingen. Dat moeten er 500 worden.”

Lees artikel »

Diedert de Wagt's frisse kijk op geopolitiek krachtenspel

Tien jaar werkte geschiedkundige Diedert de Wagt aan ‘Bij gebrek aan beter’, een analyse van de onbekende kant van het officiële geopolitieke verhaal.

Lees artikel »

Camera's op bouwplaats tarten privacy personeel

Camera's op bouwplaatsen zijn ingeburgerd voor monitoring van diefstal en koppelingen met bedrijfsnetwerken. Mooi maar er is een keerzijde: privacyrisico's voor personeel.

Lees artikel »

Extreem veel IT'ers raken overwerkt en opgebrand

Uit recente studies blijkt dat IT'ers vijf keer meer kans hebben op een burn-out dan andere professionals. Gaat de IT-sector ten onder aan het eigen succes? "Durf eens te falen."

Lees artikel »

Nanoknutselen in de cleanroom van TU Delft

Het Else Kooi Lab van de TU Delft is een cleanroom van wereldformaat. Op 20 maart mocht de pers naar binnen. "De volgende stap? Deeltjes isoleren op atomair niveau op één chip."

Lees artikel »

Hoe gaan we dat doen, samenwerken met bots?

Volgens leiderschapsgoeroe Joseph Folkman stelt AI nieuwe eisen aan managers. Ze moeten kunnen samenwerken in hybride teams met bots en mensen die (soms) meer weten dan zij.

Lees artikel »

“Wat gezondheid is mag iedereen zelf bepalen”

Noord-Limburg wil de gezondste regio van Nederland worden en heeft grootse plannen. Het klinkt aantrekkelijk maar een burgerraadslid uit Horst aan de Maas heeft felle kritiek.

Lees artikel »

Securityproject Melissa hackt Russische hackers

Na Deadbolt en Genesis Market werd onlangs de hackersgroep Qakbot opgerold, mede dankzij het cybersecurityproject Melissa. Arwi van der Sluijs is er trots op en vertelt.

Lees artikel »

Pfas-zaak Dordrecht zet forever chemicals op radar

Het gevaar van pfas voor de volksgezondheid is niet meer te bagatelliseren door de recente rechtszaak tegen Chemours in Dordrecht. Maar pfas is here to stay. Hoe nu verder?

Lees artikel »

Het wonder van geperst, verhit en gefilterd gras

Start-up Grassa claimt meer eiwit uit gras te kunnen halen dan de koe. Gras is niets minder dan een wonderplantje volgens directeur Rieks Smook: "Er kan zoveel méér met gras."

Lees artikel »