Als de ceremoniemeester zijn inleidende verhaal heeft verteld, en de muzikant zijn liedjes heeft gezongen, is het tijd voor de begrafenisspeech van kunstenaar Robert Verhaaf. Die ziet er als een berg tegenop. Met knikkende knieën loopt hij naar het podium en posteert zich achter het katheder. Dit moet wel goed gaan. Er is twijfel, er is spanning. Verhaaf heeft een brok in zijn keel maar vol schieten is vandaag geen optie. Zijn speech moet er goed uit komen, hier in de aula van het uitvaartcentrum in Zoetermeer.

Op het videoscherm, tegen de achterwand van de aula, wordt een fotoreportage getoond van de familie Van Doorn door de jaren heen. Familiekiekjes zijn het, maar stuk voor stuk hebben ze een enorme lading gekregen door het drama dat zich heeft voltrokken.

Verhaaf neemt de tekst uit zijn binnenzak, schraapt zijn keel en begint wat onwennig te lezen terwijl zijn neusvleugels groter worden en zijn bovenlip langzaam begint te trillen: “Mijn machteloosheid over dit gebeuren… ik zou degene die dit op zijn of haar geweten heeft iets aan willen doen. In mijn gedachten raak ik daar bijna in verstrikt. Maar dan zie ik het gezicht van René voor me, altijd met een goedschikse lach. Zijn manier om de dingen en mensen tegemoet te treden vond ik meesterlijk. Hij kon je daardoor letterlijk ontwapenen. Op 25 april kreeg hij die kans niet.”

Het is alweer maanden later, maar de afwezige blik in Verhaafs ogen, en de rimpels in zijn voorhoofd, verraden de diepe indruk die de gebeurtenissen op hem hebben gemaakt. Het leek een dag als zoveel andere. Op dinsdag 25 april 2017, aan het eind van de middag, klapt hij zijn laptop open en valt zijn oog toevallig op een bericht over een schietpartij in Zoetermeer. Wacht eens even… het herinnert hem aan een voorval eerder die dag. Rond 11:00 uur reed hij over de A12 van Den Haag naar zijn atelier in het pand van kunstenaarscollectief BaZtille in Zoetermeer, waar hij schildert en beelden maakt. Hij werd gepasseerd door hard rijdende politieauto’s met zwaailichten. Zouden die iets met die schietpartij te maken hebben gehad? Een korte overpeinzing. Maar hij heeft werk te doen. Geen tijd om weg te dromen. Verhaaf gaat over tot de orde van de dag.

Een paar uur later. Bliep! Een bericht van een vriendin. Of hij heeft gehoord wat er met de buren is gebeurd. Ze vertelt een wat onsamenhangend verhaal, dat hem niet bovenmatig interesseert, maar als het woord ‘schietpartij’ valt, lopen ineens de rillingen over zijn rug. De buren… dat zijn Piet van Doorn en zijn ex-vriendin Annie, hun zoon René, een handelaar in tweedehands auto’s, zijn vrouw Trui en Piets kleinzoon Reneetje. Al 14 jaar zijn ze buren van BaZtille aan de Rokkeveenseweg in Zoetermeer, aan de A12 naast de Nutricia-fabriek. Hier vonden kunstenaars en kampers elkaar in 2003 na een toevallige samenloop van omstandigheden. De gemeente zou het nooit toegeven, maar dit is een ideale plek voor types die om welke reden dan ook uit de toon vallen. Liever wegstoppen, en zeker niet midden in de stad, lijkt de onderliggende gedachte.

De contacten tussen BaZtille en de familie Van Doorn zijn warm. En dat is niet zonder reden. Verhaaf is als belangenbehartiger van BaZtille goed ingevoerd in de gemeentepolitiek. Zijn kennis van zaken komt ook de Van Doorns prima van pas. Zij doen soms een beroep op hem, als ze weer eens verkeerd zijn voorgelicht door de gemeente, of lekker gemaakt met beloftes over een betere standplaats. Er worden spelletjes gespeeld, vinden ze. Maar in het gemeentepolitieke landschap kennen ze de weg niet. Dus kloppen ze soms aan bij Verhaaf, een man met een onverwoestbaar rechtvaardigheidsgevoel, wiens strategie even grondig en doelgericht is als de techniek waarmee hij spiegelgladde beelden hakt en slijpt uit het hardste Griekse hardsteen. Hij verdiept zich in documenten en ontpopt zich als een luis in de pels, of beter gezegd: een teek in de nek van degene die de verantwoordelijkheid draagt.

Robert Verhaaf zien ze op het stadhuis van Zoetermeer liever gaan dan komen. Hij is niet iemand die afwacht wat er gaat gebeuren. Misschien daarom aarzelt hij nu ook niet om Annie te bellen en te informeren naar de geruchten die de ronde doen. “Wat is er aan de hand?” Het antwoord van Annie brengt hem totaal van zijn stuk. “Er is niks aan de hand”, zegt ze met een timide stem. Verhaaf had iets anders verwacht. Wat precies? Moeilijk te zeggen. Maar doorvragen is geen optie, zoveel is duidelijk. Het gesprek duurt nog geen halve minuut. Verhaaf hangt op en is met stomheid geslagen. Het geluid van haar breekbare stem, die onschuldige wissewasjes prevelde maar niet kon verhullen dat ze in shock verkeerde, in een staat van totale ontkenning. Die stem…  zo ver weg. Er is iets helemaal mis. Wat is er toch gebeurd?

Het onthutsende antwoord komt een dag later via de groeps-app. René van Doorn (49) en zijn zoon Reneetje (23), de zoon en kleinzoon van Annie, zijn vermoord. Voor elk twee kogels in het hoofd op een parkeerplaats aan de Edisonstraat in Zoetermeer. Het is te bizar om te geloven. De politie gaat vooralsnog uit van een dubbele liquidatie. De twee zaten nietsvermoedend in hun auto te wachten tot de sportschool openging. De beelden in het tv-programma Opsporing Verzocht laten geen enkele ruimte voor speculatie. Half Nederland heeft het gezien: een dubbele moord met voorbedachten rade op klaarlichte dag.

Vader en zoon gaan iedere dinsdagochtend naar de sportschool aan de Edisonstraat op het bedrijventerrein Zoeterhage. Op dinsdag 25 april 2017 rijden ze rond 11:00 uur de parkeerplaats op. Daar worden ze opgewacht door een donkere BMW, die verderop staat geparkeerd. De schutter stapt uit met een automatisch wapen. Hij draagt donkere kleren en een bivakmuts en rent naar de Mercedes C180 van de Van Doorns. Opvallend is de vreemde hapering en het trekken met zijn been terwijl hij rent, alsof hij problemen heeft met zijn knie. Als hij schuin achter de auto staat wil hij schieten, maar het wapen weigert. Zonder dat de Van Doorns iets door hebben, draait hij zich om en verhelpt het mankement. Nu loopt hij tot bij de deur van de bestuurder. Eerst lost hij een schot op René. Vervolgens loopt hij om de auto heen en is Reneetje aan de beurt. Twee schoten. Twee doden.

Het motief? Misschien een afrekening. Mogelijk waren de daders ingehuurd. De Hoofdofficier van Justitie heeft een beloning uitgeloofd van 30.000 euro maar de binnengekomen tips hebben nog niet tot een doorbraak geleid.

-Robert, wat gaat er door je heen als je terugdenkt aan die dagen?

Verhaaf vertelt: “De zondag ervoor hadden we nog gebakjes gegeten met die mannen omdat de zus van Reneetje was bevallen. Een wolk van een dochter. En nu dit. Ik was helemaal van de kaart. Twee dagen later ben ik de familie gaan condoleren.”

-Hoe was dat?

“Ongemakkelijk. Zitten in de partytent en niks zeggen. Uit het hele land was er bezoek gekomen. Kleine groepjes mensen zaten bij elkaar, zachtjes te praten. Piet, de pater familias, heb ik toen een hand gegeven, en gezegd dat ik het niet begreep. Wat moet je anders zeggen? Het clubje is ontmand. Twee mensen zijn weggerukt. Dat het woonwagenbewoners zijn, maakt me niks uit. Het zijn mijn buren. Ze zitten in een traject met de gemeente voor een nieuwe locatie. De twee mannen die de belangrijkste rol hadden in de begeleiding van dat traject, René en Reneetje, zijn er niet meer.”

Met Annie besprak Verhaaf zijn wens om iets te zeggen op de begrafenis. Zij vond het goed. Verhaaf had eigenlijk geen idee wat hij moest zeggen om deze tragedie in woorden te vatten. “Ik had weleens een begrafenisspeech gegeven, maar niet met deze enorme lading. Ik wist niet of ik dat kon. Wat wist ik nou helemaal? Ik heb me wel afgevraagd waarom ik zo nodig een speech moest geven. Om mezelf te profileren? Omdat ik mijn ei kwijt moest? Nee, ik durf wel te beweren dat het zuiver was. Geen verweer. Geen respijt. Pats boem over. Zo bizar en onverwacht. Dat wilde ik deelbaar, invoelbaar maken.”

In de aula van het uitvaartcentrum kijkt Verhaaf ongemakkelijk de zaal in. Hij zoekt contact. Het vreemde gevoel dat hem bekruipt, heeft hij nooit eerder ervaren. Dan vervolgt hij zijn speech. “De manier van René om je tegemoet te komen zag ik ook terug bij zijn zoon Reneetje, een wat schuchtere maar mooie, vriendelijke jongen. Reneetje heb ik zien worden tot wie hij was. Het ventje was 9 jaar toen we buren van elkaar werden. Het was voorjaar 2003 en opeens waren daar Annie, Piet, René, Trui en de kinderen. Ze hadden een perceel toebedeeld gekregen, maar wel zonder een fatsoenlijke gasvoorziening, want ja, het was toch maar voor een half jaartje... Het is nu weer voorjaar en we zijn 14 jaar verder. Mijn buren hebben wel het een en ander te verstouwen gehad. Piet, Annie en de anderen, ik ben dankbaar dat ik de entree en het welkom bij jullie mag delen. Ik hoop dat ik nog iets voor jullie kan betekenen.”

Verhaaf vouwt zijn papiertje op, slikt en kijkt weer de zaal in. Wat hij daar ziet is gemakkelijk te omschrijven: 700 lege stoelen. Er zit niemand, alleen zijn vriendin Petra, ergens halverwege. De zaal is leeg. Vandaag zijn er geen mensen gekomen. Annie is er niet. Piet evenmin. Er is geen familie, er zijn geen vrienden, geen bekenden. Zelfs geen oude oom of tante uit België of Duitsland is komen opdraven. Ook de enorme bloemstukken en de twee witte doodskisten zijn nergens te bekennen. Op de ceremoniemeester, de muzikant en Petra na is de aula leeg en verlaten. In deze volmaakt sfeerloze ambiance heeft Verhaaf vandaag zijn zenuwen in bedwang gehouden en zijn speech voorgelezen. Het is gelukt. In de verlaten zaal van het uitvaartcentrum kun je een speld horen vallen. De dubbele liquidatie dondert na in alle stilte.

Verhaaf blikt terug op die vreemde, naargeestige middag in het uitvaartcentrum: “Eerst die lege parkeerplaats. Daarna weer die speech. Terwijl ik mijn verhaal vertelde, vroeg ik mij af of je aan mijn gezicht kon zien dat ik voor een lege zaal stond te praten. Ik speelde als het ware mijn eigen toneelstuk, dat is echt heel raar. Ik probeerde te kijken alsof er mensen zaten. Hoe je dat doet? Tja… geen idee eigenlijk. Ik was op zoek naar oogcontact en vond steeds maar één persoon, mijn vriendin Petra, die me steunde. Dat was zó idioot. En het gekke is… het was veel moeilijker dan de eerste keer, misschien omdat ik met niemand van de familie contact kon maken.”

Ook tien dagen eerder was Verhaaf de eerste en enige spreker geweest. Toen zaten er 700 familieleden, vrienden en kennissen in de zaal en stonden twee kisten op het podium. Er waren emoties, er was onbeschrijfelijk verdriet. Nu was er slechts stilte. Verhaaf had dus twee keer dezelfde begrafenisspeech gegeven in precies hetzelfde uitvaartcentrum in Zoetermeer. Ook de fotoreportage was dezelfde, en de liedjes van de muzikant, en natuurlijk het verhaal van de ceremoniemeester. 

-Waarom een begrafenisspeech herhalen voor een lege zaal? Wat was er gebeurd?

“Een week na de begrafenis werd ik onverwacht gebeld door de ceremoniemeester: ‘De opnames zijn mislukt. Zou je het nog eens over willen doen?’ Ik was met iets heel anders bezig en snapte er niks van. De opnames? Mislukt? Hoe bedoel je? Zijn alleen de beelden mislukt? Of is ook het geluid niet vastgelegd? En hoe kun je zoiets nou overdoen? Komt de hele familie dan weer bij elkaar om nòg een keer samen te rouwen? Voor geslaagde opnames? Wat een krankzinnig idee.”

Gedachtes buitelden over elkaar heen in zijn hoofd. Maar lang liet hij de ceremoniemeester niet op zijn antwoord wachten. Zonder tot een weloverwogen conclusie te zijn gekomen, en zonder te beseffen wat de consequenties waren, zei hij ja. Voor je buren heb je wat over. De ceremoniemeester vertelde hem dat hij nog zou bellen met extra informatie en daar bleef het gesprek bij. Verhaaf drukte zijn telefoon uit en dacht na over het buitengewoon vreemde verzoek dat hij had gekregen.

-De werkelijkheid is vaak vreemder dan wat je ooit zelf kunt verzinnen.

“Dat kun je wel zeggen. Wat een ongelofelijke stommiteit. Die tweede keer… door de zenuwen durfde ik de ceremoniemeester niet eens te vragen of de familie wist dat de opnames mislukt waren, en of ze wisten dat ik daar weer stond. Ik heb trouwens geen moment getwijfeld of ik het zou overdoen. Het zijn mijn buren. Wel heb ik me daarna vaak afgevraagd of de familie Van Doorn ooit nog iets met deze opnames gaat doen. Waarschijnlijk kijken ze er nooit meer naar omdat ze weten dat alles in scène is gezet.”

recente artikelen

gepubliceerd in diverse (vak)media

Hoogleraar Michaéla Schippers ziet kansen

Hoogleraar Michaéla Schippers schreef een paper met John Ioannidis van Stanford University. Zij zien een samenleving in verval maar hebben ook oplossingen.

Lees artikel »

Securityproject Melissa hackt Russische hackers

Na Deadbolt en Genesis Market werd onlangs de hackersgroep Qakbot opgerold, mede dankzij het cybersecurityproject Melissa. Arwi van der Sluijs is er trots op en vertelt.

Lees artikel »

Pfas-zaak Dordrecht zet forever chemicals op radar

Het gevaar van pfas voor de volksgezondheid is niet meer te bagatelliseren door de recente rechtszaak tegen Chemours in Dordrecht. Maar pfas is here to stay. Hoe nu verder?

Lees artikel »

Het wonder van geperst, verhit en gefilterd gras

Start-up Grassa claimt meer eiwit uit gras te kunnen halen dan de koe. Gras is niets minder dan een wonderplantje volgens directeur Rieks Smook: "Er kan zoveel méér met gras."

Lees artikel »

Moleculair bioloog over gedrag en kwantumfysica

Moleculair bioloog en therapeut Lianne Hermers gebruikt de kwantumfysica om bewustzijnskracht te ontdekken. Haar cliënten lossen mentale problemen zelf op zonder pillen.

Lees artikel »

Overvolle binnensteden hunkeren naar fresh air

Bedrijfsbussen op diesel mogen vanaf 2025 veel Nederlandse stadscentra niet meer in. Met elektrische steps, cargo-bikes en (bak)fietsen vinden monteurs hun weg in de binnenstad.

Lees artikel »

Google wil onze medische data, maar wat willen wij?

Care Studio van Google Health heeft aangekondigd in de VS patiëntendossiers te willen gaan beheren. Huisarts Huib Rutten ziet risico's: "De regie moet altijd bij de patiënt blijven."

Lees artikel »

Bouwvallig Blackpool, walhalla voor kansarmen

De Engelse badplaats Blackpool werd onlangs belachelijk gemaakt door minister Helen Wheeler. Ze bood haar excuses aan maar met financiële steun schiet de stad meer op.

Lees artikel »

Mark Soetman levert de primeur: rauw krabbenvlees

Start-up Crustalicious heeft een machine ontwikkeld die kleine krabben in zes stappen ontdoet van pcb's, zware metalen, ingewanden en schaal. Een wereldprimeur!

Lees artikel »

Meneer Parkinson gaat niet weg, maar boksen helpt wel

Parkinson dendert als een epidemie door Europa. Om het ziektebeeld te vertragen worden steeds meer bokstrainingen speciaal voor Parkinson-patiënten verzorgd.

Lees artikel »