Ingenieur niet zichtbaar op arbeidsmarkt

Gepubliceerd op dinsdag 28 april 2009

Ook in crisistijd moeten ingenieursbureau's blijven werven om de strijd om jong talent te winnen van accountants, IT-bedrijven, consultants en financiële instellingen. Promoten van het vak is meer dan een leuke stageplek aanbieden, een ludieke actie verzinnen en een zak met gadgets uitdelen op de beurs. Jongeren binden is een proces van jaren. Op Havo 3 en VWO 3 (profielkeuze) en op Havo 4 en VWO 4/5 (studiekeuze) moet de branche in beeld zijn.

Laten we beginnen met een quizvraag: Wat hebben renovatie van de Afsluitdijk, de aanleg van een windmolenpark in zee en een nieuwe grasmat in een voetbalstadion met elkaar gemeen? Precies! Het zijn spannende en tot de verbeelding sprekende projecten waar ingenieurs bij betrokken zijn. In theorie zou het dus niet zo moeilijk moeten zijn voor de branche om bij jongeren in beeld te komen. Goede storytellers zouden stad en land af moeten reizen om presentaties te geven over mooie bouwkundige projecten, en hopla, de instroom van jong talent zou binnen enkele jaren met sprongen omhoog schieten.

Maar theorie en praktijk liggen soms ver uit elkaar. De ingenieursbranche heeft een imagoprobleem, daar zijn de specialisten het wel over eens. Het aantal jongeren dat voor techniek kiest, is al jaren schrikbarend laag. Dat komt onder anderen doordat aanpalende branches, die eveneens dingen naar de gunsten van jong technisch talent, zichzelf beter verkopen. Op banenmarkten (en in de aula's van onze technische universiteiten) worden ingenieursbureau's schaamteloos overschreeuwd door recruiters van IT-bedrijven, accountants, financiële instellingen en consultants.

"Oneigenlijke concurrentie", zegt Robert Jan van Egmond, directeur van Qompas, een organisatie die actuele kennis bezit over de beroeps- en studiekeuzes van 25.000 scholieren en studenten. Van Egmond noemt bedrijven als Twijnstra Gudde, PWC en Boston Consulting Group, die ook staan te trekken aan die paar honderd analytisch sterke technici die jaarlijks afstuderen. Van Egmond: "Bij zulke bedrijven kunnen ze snel carrière maken en op hoog niveau meepraten. Dat is sexier dan met een ambtenaar om de tafel over een bestemmingsplan. We zien dat ingenieursbureau's het moeilijk vinden om hun boodschap over te brengen. Ze zijn net iets minder handig in het verkopen van zichzelf, betalen minder hoge salarissen, bieden minder interessante loopbaanpaden aan. Dus moeten ingenieurs hun troeven beter uitspelen: duidelijker laten zien waarom dit vak zo geweldig is. Promotie moet al op de middelbare school beginnen."

Geen imago

Ingenieurs en imago, het is een moeizaam huwelijk. "De ingenieur is een slimme kerel die volledig vertrouwt op zijn vakinhoudelijke kennis, verbaal niet al te sterk is en bij sollicitaties misschien net iets te weinig aandacht besteedt aan uiterlijke verzorging." Iwan Jurczik windt er geen doekjes om: "Oké, het is wat zwart/wit gesteld maar door de bank genomen is dit wel wat ik constateer." Jurczik kan het weten. Zelf ingenieur en werkzaam als divisiemanager Techniek bij Michael Page, een der grootste recruitmentbureau's ter wereld, kent hij de branche van haver tot gort.

Wat geldt voor de individuele ingenieur, geldt ook voor de branche an sich, vindt Jurczik. De sector zou zichzelf beter kunnen verkopen en groter uit moeten pakken met marketing en promotie, direct mailings, ludieke acties, ingenieurs voor de klas, stageplekken, evenementen, excursies, presentaties en bedrijfsbezoeken. Jurczik: "Pak het groot aan. Ik werf momenteel voor een klant via een mailing naar 30.000 ingenieurs in Nederland."

Een gedegen aanpak, daarvan ziet ook ingenieursbureau Oranjewoud de noodzaak. Oranjewoud heeft zelfs in crisistijd 70 tot 80 vacatures open staan. Dat worden er alleen maar meer als de economie straks weer aantrekt (en de vergrijzing ondertussen doorzet). Grietje Kuipers, HR-adviseur en coördinator werving en selectie, zet daarom vol in op "zichtbaarheid op de arbeidsmarkt". Het probleem is volgens Kuipers namelijk niet dat de branche een slecht of stoffig imago heeft, nee, de branche heeft helemaal geen imago. Veel jongeren hebben geen flauw benul wat een ingenieur eigenlijk doet.

Interessante projecten moeten als koopwaar worden uitgevent. Een IT-bedrijf als Logica doet dat uitstekend. Logica profileert zich op de arbeidsmarkt niet met functies (projectmanager, applicatiebeheerder) maar met thema's als ruimtevaart, biometrie en mobiel betalingsverkeer. "Dat spreekt meer tot de verbeelding", aldus HR-manager Theo Borgert. Grietje Kuipers herkent daarin de aanpak van Oranjewoud. Ook naar jongeren toe is het bedrijf actief. De website www.oweekidz.nl is bestemd voor kinderen op de basisschool en www.creeerjeeigenwereld.nl moet jongeren op de middelbare school nieuwsgierig maken naar het vak. Tunnelventilatie? Het zesde Waddeneiland? Een houten brug in Sneek? Spannende plannen en projecten worden puik in beeld gebracht. Gaaf joh!

Havo en VWO

Het vak zichtbaar maken... als je er niet op de basisschool mee begint, dan toch in elk geval op de middelbare school. In januari startte de IT-branche de campagne ‘Alles is .it'. Goeroes van grote bedrijven verzorgden gastlessen op de middelbare school waar ze zelf ooit leerling waren. De doelgroep? Twijfelaars op Havo 4 en VWO 4/5. "Dat zouden ingenieursbureau's ook moeten doen", vindt Iwan Jurczik van recruitmentbureau Michael Page. Op de kritieke momenten moeten bedrijven in beeld zijn: op Havo 3 en VWO 3 (als leerlingen hun profielkeuze maken) en op Havo 4 en VWO 4/5 (als ze hun studiekeuze maken). Zijn ze er niet, dan missen ze de boot.

Dit vraagt wel om een structurele aanpak op brancheniveau. Het gaat immers om landelijke ontwikkelingen. De recruiters van ingenieursbureau's moeten de handen ineen slaan. Dat is minder makkelijk dan het lijkt. De praktijk van alledag werkt tegen, stelt Robert Jan van Egmond: "Die recruiters weten heus wel dat promotie al op middelbare scholen moet beginnen maar ze worden uiteindelijk afgerekend op hoeveel personeel ze werven. Ook directies van bedrijven vinden het moeilijk om over hun tijdperk heen te regeren en te investeren in de lange termijn. Er wordt wel veel over gesproken hoor. Maar ondertussen gebeurt er niks."

Van Egmond doelt op de G8, het samenwerkingsverband van acht grote ingenieursbureau's waarin ook Oranjewoud vertegenwoordigd is. Over promotie op middelbare scholen wordt wel periodiek overleg gevoerd, geeft Grietje Kuipers aan, maar overeenstemming over dit onderwerp is er nog lang niet. Kuipers: "Dat heeft met verschillende belangen te maken. De ONRI zou daar misschien een consequentere rol in kunnen spelen."

Van Egmond vindt dat de G8 zich niet moet verschuilen achter de ONRI en haar verantwoordelijkheid moet nemen: "Het probleem van een branchevereniging is dat je nooit volledige unanimiteit hebt onder alle leden. Er zijn er altijd wel een paar bij die iets anders willen. Ik zeg: bundel als G8 je krachten voor promotie op de middelbare school. Je hebt een gezamenlijk belang tegenover andere branches en moet dus even geen concurrenten van elkaar willen zijn. Dus: elk jaar een x-bedrag investeren en gas erop! Ed Nijpels moet zorgen dat die bedrijven allemaal een duit in het zakje doen, zodat voor een periode van jaren het vak wordt geladen op de arbeidsmarkt. Als ze alleen in goede tijd investeren in imago, komen ze zichzelf straks tegen."