Slimme luiersensor tegen doorlekken

Gepubliceerd op woensdag 20 januari 2010

Incontinentieverband wordt in de zorg vaak te vroeg of te laat verschoond. Dat kan beter. Via een klein, comfortabel stickertje van intelligent polymeer ontvangt verplegend personeel een signaal als de ‘luier' bijna verzadigd is.

Onze techniek kan vrijwel alles. Met de TomTom laten we ons van A naar B vervoeren, onze nieuwste auto's herkennen zelf de parkeerborden, en onze mobiele telefoons vertellen ons waar we het dichtstbijzijnde Italiaanse restaurant vinden. Dan kan het toch niet zo zijn dat we het incontinentieverband van onze dementerende opa's en oma's niet op het juiste moment kunnen verschonen? Mensonterend, vonden Benno Groosman en Gerard Vaandrager. Ze besloten een sensor te ontwikkelen die verpleegkundigen een signaal geeft als de luier van een patiënt bijna verzadigd is.

Een lekkende luier geeft veel ellende. Patiënten voelen zich er verschrikkelijk bij, gaan doorliggen, krijgen smetvlekken en infecties. En verplegend personeel is minimaal een kwartier meer tijd kwijt aan extra verschoning en behandeling. Maar ja... de processen in zorginstellingen zijn vaak strak geregisseerd. Gemiddeld vier keer per dag op vaste tijden worden patiënten verschoond: 's ochtends, na de lunch, 's avonds en 's nachts. Ondertussen is het plasgedrag van patiënten individueel bepaald. De een drinkt 's ochtends koffie, de ander 's avonds, de volgende heeft plaspillen en nummer vier heeft een ijzersterke blaas. Te laat verschonen is vervelend, te vroeg ook, want je komt voor niks. Als de verschoning nou eens beter getimed kon worden?

Met dit vraagstuk besloten Groosman en Vaandrager na hun studie Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit fulltime aan de slag te gaan. Ze kregen een lening van het VUmc en een subsidie van Senter Novem. Ze kochten patenten en begonnen een bedrijf: Salusion. Ze bezochten tientallen verpleeghuizen, liepen mee met personeel tijdens verschoningsrondes en spraken managers. Hun conclusie? Er is een markt voor een goedkoop en volledig draadloos meldsysteem met een sensor die je na één keer gebruiken weg kunt gooien. Nu, anderhalf jaar later, is de techniek klaar voor een gebruiksvriendelijk product: een sticker die je in het incontinentieverband plakt. De 60.000 dementerende, somatische en psycho-geriatrische patiënten in Nederland zullen er blij mee zijn.

Het systeem bestaat uit vier onderdelen. Een transmitter (lees: een kastje aan het bed) stuurt een antenne onder het bed aan. Als het incontinentieverband droog is, gaat er een basisfrequentie naar de antenne. Is het verband na een tijdje bijna verzadigd, dan verandert de frequentie en wordt de sensor, die een miniscule radiozender en -ontvanger bevat, in werking gezet. Via het mobiele datanetwerk gaat binnen enkele seconden een signaal naar de verpleegkundige, die ziet om welk bed het gaat. "Het systeem is uniek in de wereld", stelt Vaandrager. "De sensor reageert op individueel plasgedrag en geeft pas een signaal als het verband bijna verzadigd is. Niet eerder, niet later. Het moment van soppen is bepalend."

Aanvankelijk hadden Groosman en Vaandrager een robuuster model gemaakt. In een plaatje van plexiglas hadden ze een elektrische stroomkring gemonteerd die reageert op vocht. Dat systeem was te duur en te dik -een plaatje van 2 milimeter wil je niet in je luier hebben. Toevallig hoorden ze over polymeren, intelligente en superdunne materialen (0,1 millimeter) waarin je de radiofunctie kunt verwerken. Daarmee kon hetzelfde. De polymeren waren de ontbrekende schakel in een systeem dat universeel bruikbaar is voor grote en kleine luiers, verschillende merken en materialen.

Met hun systeem -dat ze ook geschikt willen maken voor patiënten in rolstoelen- anticiperen Groosman en Vaandrager op de vergrijzing en het personeelstekort in de zorg. Zorginstellingen moeten iets verzinnen. Ze worden steeds meer afgerekend op kwaliteit maar zien dat hun personeel misschien wel de helft van de tijd patiënten verschoont. Elk procentje winst bespaart miljoenen. Groosman: "Wij denken dat een middelgrote zorginstelling minimaal acht minuten per dag bespaart per patiënt en zo drie tot vier fulltimers vrij kan spelen voor andere taken. Binnenkort gaan we met het VUmc meer onderzoek doen naar hoe vaak patiënten onnodig verschoond worden. Harde cijfers, daar gaat het nu om."

Zorginstellingen tonen belangstelling omdat het systeem tijd bespaart en niet zo gek duur is. De sensoren kosten een paar dubbeltjes in productie. De transmitters en antennes worden in eerste instantie waarschijnlijk door Salusion voorgefinancierd en verhuurd voor een klein bedrag per bed per maand. De kosten lijken dan ook niet de bottleneck. Cruciaal lijkt de acceptatie van het verzorgend personeel, dat overtuigd moet raken van de toegevoegde waarde en bereid moet zijn werkroutines te veranderen. Zorginstellingen zullen een omslag moeten maken van procesgericht naar vraaggericht: inspelen op de behoefte van de patiënt. Zoiets lukt niet van vandaag op morgen.

Alles draait nu dus om lobbyen, testen en financiers vinden. In 2011 willen Groosman en Vaandrager van start en over vier jaar willen ze 150 verpleeghuizen en 30.000 patiënten hebben. Om de onderzoeken te bekostigen hebben ze aanvullende financiering nodig van banken en investeerders. Ze zouden graag zien dat zorginstellingen en verzekeraars participeren in tests, maar daar zijn ze nog niet toe bereid. Vaandrager: "Ze volgen ons op de voet en willen graag profiteren maar laten ons vaak de risico's lopen. Wat dat betreft heeft Nederland toch niet echt een innovatieklimaat."