TNO: energiegebruik in zorg kan 12 procent zuiniger

Nederlandse zorginstellingen zijn slordig met energie. Dat mogen we wel concluderen uit het congres ‘Energiebesparing in de zorg', onlangs bij adviesbureau DWA in Bodegraven. Het laaghangend fruit is nog lang niet geplukt. Alleen al het slim aan- en uitschakelen van beeldschermen, printers, airco's, koffiezetapparaten en koelkasten is lucratief.

Het gemiddelde ziekenhuis? Het bestaat echt! We vinden het in Amsterdam, Rotterdam, Enschede, Middelburg, Spijkenisse, Groningen, Venlo of ergens anders in Nederland. Het stoot veel meer CO? uit dan nodig is. Het gemiddelde ziekenhuis maakt geen gebruik van energiezuinige verlichting, heeft geen dag- en nachtschakelaars of aanwezigheidsdetectie en laat ventilatoren en luchtbevochtigers onnodig ronken. Van de ‘knijp- en piepregeling' heeft het gemiddelde ziekenhuis nog nooit gehoord. Deze is toch buitengewoon efficiënt. Zet de thermostaat twee graden lager en wacht met het herstellen van deze ingreep tot de klachten de pan uit rijzen. Dat kan lang duren. Waarom? Vrijwel niemand merkt het.

Energie besparen in de zorgsector is goeddeels onontgonnen terrein, zo bleek tijdens het congres op 28 november bij DWA in Bodegraven. De ‘knijp- en piepregeling' is een vondst van Roberto Traversari van TNO, een van de sprekers tijdens het congres. Traversari werkte mee aan masterclasses van negen ziekenhuizen in de Rijnmond (die samen 125.000 ton CO? per jaar uitstoten, ofwel 4 procent van de bebouwde omgeving in de regio). Traversari: "Sommige ziekenhuizen worden zeven dagen per week geventileerd, ook op afdelingen waar geen kip is. Afdelingen zijn 's zomers te warm en 's winters te koud. Het licht brandt altijd en er wordt bevochtigd terwijl het water tegen de ramen condenseert."

Uit de studiedagen van de Rijnmondse ziekenhuizen bleek dat van het totale energiegebruik in laboratoria, kantoren en poliklinieken 40 tot 50 procent buiten werktijd plaatsvindt. Beeldschermen, computers, printers, airco's, koffiezetapparaten en koelkasten staan aan terwijl ze niet gebruik worden. Volgens Traversari kan "slim schakelen" 20 tot 30 procent van het energiegebruik reduceren zonder verlies van gebruikersgemak. Het is maar een van de vele manieren om de energierekening te drukken. Volgens TNO Centrum Zorg en Bouw kunnen ziekenhuizen gemiddeld 12 procent energie besparen.

Verlichting en ventilatie
De stijgende zorgproductie, verschuiving van klinische naar ambulante zorg en stijging van het gebruik van medische apparatuur zal ook de komende jaren leiden tot stijging in het energieverbruik, verwachten de specialisten. De grootste kostenposten zijn verlichting (40 procent) en ventilatie (35 procent). Als het gaat om de uitstoot van CO? is zo'n 30 procent terug te voeren op mobiliteit: woon/werkverkeer van personeel en studenten, dienstreizen en vervoer van patiënten.

Besparingskansen zijn er volop en mogen niet onbenut blijven. De acht Nederlandse UMC's (Universitair Medische Centra) hebben een zogenaamde ‘routekaart' opgesteld waarin ze hun besparingsambities voor 2030 geformuleerd hebben. Een batterij aan methodes zal worden aangewend, stelt Els Sonnemans van UMC St Radboud. Sonnemans vertegenwoordigt de UMC's en verzorgde tijdens het congres een presentatie over de routekaart.

Door materiaalketens en energiestromen efficiënter te maken, duurzame producten en diensten in te kopen, duurzaamheid van afnemers en consumenten te eisen, businessmodellen te effectueren en te zorgen voor kennisvalorisatie van technologie, denken de UMC's 50 procent energiezuiniger te zijn in 2030. Dan draait het overigens niet alleen om een gezond en innovatief ontworpen gebouw met een klimaat op maat en optimale warmte- en koudebenutting. De UMC's zien energiebesparing ook in het perspectief van nieuwe patiëntencontacten (digitale communicatie, zorg op afstand) en het nieuwe werken en leren, waardoor minder kilometers op de weg gemaakt worden.

Het klinkt daadkrachtige. Maar volgens Adriaan van Engelen van het Milieu Platform Zorgsector (MPZ) valt het met die daadkracht wel mee. MPZ is een belangenvereniging die streeft naar duurzame bedrijfsvoering in zorginstellingen. Volgens Van Engelen spelen de UMC's op safe door hun doelstellingen te richten op de verre toekomst in 2030. Met het plukken van laaghangend fruit kunnen ze vandaag nog beginnen. Maar dat gebeurt niet omdat het onderwerp energiebesparing vaak niet op de bestuurlijke agenda staat. Ziekenhuisdirecties uiten hun ambitie niet en sturen er al helemaal niet op. Het middenkader moet het zelf invullen maar heeft vaak overeenstemming nodig met andere afdelingen om actie te kunnen ondernemen. En dat gebeurt niet omdat de bruggen tussen de afdelingen ontbreken. De afdelingen Milieu en Inkoop, de facilitaire dienst en HRM praten niet met elkaar over energiebesparing. En dan wordt het een lastige missie.

Milieuthermometer
Dat ziekenhuizen het soms voortreffelijk doen, blijkt uit het verhaal van Henk Veldhuis, Hoofd Huisvesting van Ziekenhuis St. Jansdal in Harderwijk. St. Jansdal ging al in 1993 serieus aan de slag met energiebesparing (met een extra noodstroom-aggregaat op aardgas). In 1996 werd koudeopslag in de bodem gerealiseerd en ging het ziekenhuis ook warmte aan een nabijgelegen school leveren.

St. Jansdal installeerde sindsdien klokprogramma's op toeren voor ventilatie, thermoguards in luchtbehandeling, energiezuinige hoogfrequente verlichting en LED-verlichting. In 2008 werd de bestaande energiecentrale gerenoveerd en in 2011 werden twee windturbines geplaatst. Dat leidde al met al tot serieuze besparingen. De interne energieopwekking steeg van 11.798 MWh in 2007 naar 14.587 MWh in 2011. Het totale energieverbruik per m² vloeroppervlak daalde in die periode van 0,373 MWh naar 0,290 MWh.

Ziekenhuizen die het goed doen, krijgen een certificaat van het MPZ, de zogenaamde ‘Milieuthermometer Zorg'. In 2012 zijn de eerste drie ziekenhuizen gecertificeerd: OLVG, Ziekenhuis Amstelland en Gelre Ziekenhuizen. De Milieuthermometer bestaat uit een set van criteria waarmee ziekenhuizen, GGZ-instellingen, verpleeginstellingen en zorginstellingen laten zien dat ze een duurzame bedrijfsvoeringen hebben. Ze kunnen een bronzen, zilveren of gouden certificaat halen.

Het bronzen niveau is net iets meer dan het voldoen aan de milieuwetgeving. Het gaat om extra maatregelen die zich snel terugverdienen. Zilver gaat een stap verder met aandacht voor onder meer duurzaam inkopen. Goud is nog een stap verder en vergt ook transparantie en verslaglegging. Van Engelen van MPZ: "We zien dat veel zorginstellingen het al heel wat vinden als ze voldoen aan de milieuwetgeving, die eigenlijk alleen bedoeld is om excessen te voorkomen. Weinig zorginstellingen hebben hun zaken echt goed voor elkaar."

recente artikelen

gepubliceerd in diverse (vak)media

“Wat gezondheid is moet iedereen zelf bepalen”

Noord-Limburg wil de gezondste regio van Nederland worden en heeft grootse plannen. Het klinkt aantrekkelijk maar een burgerraadslid uit Horst aan de Maas heeft felle kritiek.

Lees artikel »

Securityproject Melissa hackt Russische hackers

Na Deadbolt en Genesis Market werd onlangs de hackersgroep Qakbot opgerold, mede dankzij het cybersecurityproject Melissa. Arwi van der Sluijs is er trots op en vertelt.

Lees artikel »

Pfas-zaak Dordrecht zet forever chemicals op radar

Het gevaar van pfas voor de volksgezondheid is niet meer te bagatelliseren door de recente rechtszaak tegen Chemours in Dordrecht. Maar pfas is here to stay. Hoe nu verder?

Lees artikel »

Het wonder van geperst, verhit en gefilterd gras

Start-up Grassa claimt meer eiwit uit gras te kunnen halen dan de koe. Gras is niets minder dan een wonderplantje volgens directeur Rieks Smook: "Er kan zoveel méér met gras."

Lees artikel »

Moleculair bioloog over gedrag en kwantumfysica

Moleculair bioloog en therapeut Lianne Hermers gebruikt de kwantumfysica om bewustzijnskracht te ontdekken. Haar cliënten lossen mentale problemen zelf op zonder pillen.

Lees artikel »

Overvolle binnensteden hunkeren naar fresh air

Bedrijfsbussen op diesel mogen vanaf 2025 veel Nederlandse stadscentra niet meer in. Met elektrische steps, cargo-bikes en (bak)fietsen vinden monteurs hun weg in de binnenstad.

Lees artikel »

Google wil onze medische data, maar wat willen wij?

Care Studio van Google Health heeft aangekondigd in de VS patiëntendossiers te willen gaan beheren. Huisarts Huib Rutten ziet risico's: "De regie moet altijd bij de patiënt blijven."

Lees artikel »

Bouwvallig Blackpool, walhalla voor kansarmen

De Engelse badplaats Blackpool werd onlangs belachelijk gemaakt door minister Helen Wheeler. Ze bood haar excuses aan maar met financiële steun schiet de stad meer op.

Lees artikel »

Mark Soetman levert de primeur: rauw krabbenvlees

Start-up Crustalicious heeft een machine ontwikkeld die kleine krabben in zes stappen ontdoet van pcb's, zware metalen, ingewanden en schaal. Een wereldprimeur!

Lees artikel »

Meneer Parkinson gaat niet weg, maar boksen helpt wel

Parkinson dendert als een epidemie door Europa. Om het ziektebeeld te vertragen worden steeds meer bokstrainingen speciaal voor Parkinson-patiënten verzorgd.

Lees artikel »