Voorkom dat een ontslagprocedure zich tegen u keert

Gepubliceerd op maandag 25 mei 2009

Voor installateurs zou 2010 weleens een zwaar jaar kunnen worden. De pijplijn met opdrachten is bijna leeg en het aantal ontslagen stijgt. Wat moeten werkgevers doen (en laten) om een ontslag in goede banen te leiden? "Pogingen om voor een dubbeltje op de eerste rang te ontslaan, kunnen extra duur uitpakken."

Tijdens de internetcrisis begin deze eeuw nam het aantal ontslagen toe tot meer dan 160.000 in piekjaar 2003. Na enkele goede jaren is het aantal ontslagen nu weer aanbeland op hetzelfde dieptepunt. Een nieuwe ontslaggolf dient zich aan. Graadmeter van deze stelling is het feit dat het aantal ontslagzaken via de kantonrechter aantoonbaar oploopt. Amsterdam liet in de eerste drie maanden van dit jaar een toename in het aantal ontslagzaken zien van 35 procent. In maart 2009 was het aantal zaken 70 procent hoger dan in maart 2008. Volgens rechtsbijstandverzekeraar ARAG Groep nam het totale aantal arbeidszaken in het eerste kwartaal van 2009 met 60 procent toe in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Ook het aantal ontslagzaken via het CWI liep flink op.

In Nederland verloopt ongeveer de helft van de ontslagzaken via de kantonrechter en de helft via het CWI. Beide procedures hebben hun voor- en nadelen. Een ontslag via het CWI is goedkoper en tijdrovend. Er is veel bewijsmateriaal nodig om de ‘economische noodzaak' voor een ontslag of ‘disfunctioneren' van een medewerker aan te tonen. Kleine ondernemers hebben de gevraagde vuistdikke dossiermappen met bewijslast vaak niet paraat (anders waren ze wel accountant geworden) en moeten -als ze echt van iemand af willen- hun heil zoeken bij de kantonrechter.

De kantonrechter is soms wel maanden sneller dan het CWI, maar ook duurder. Werkgevers die naar de kantonrechter stappen, moeten eveneens met gedegen bewijs komen. Wat voor bewijs? Volgens Henk Vlaming, auteur van het standaardwerk Het Ontslagcircus, is de kantonrechter maar in één ding geïnteresseerd: verstoorde arbeidsverhoudingen. Bewijzen dat de arbeidsverhoudingen zijn verstoord, ontaardt nogal eens in een juridisch steekspel onder de gordel. Vlaming: "De wet staat opengooien van de trucendoos toe."

Ontslagvergoeding lager

Eerst even een bemoedigend bericht. Het effect van de nieuwe kantonrechtersformule (sinds 1 januari) is gunstig voor werkgevers. De ontslagvergoeding voor vertrekkend personeel is de afgelopen maanden met zo'n 30 procent gedaald. De kantonrechter kent nu gemiddeld 27.000 euro toe per ontslagen werknemer -vorig jaar was dat nog 37.000 euro.

De lagere ontslagvergoeding is terug te voeren op het feit dat werknemers onder de 35 per gewerkt dienstjaar nog maar een half maandsalaris meekrijgen (zie kader). Verder kan de rechter voortaan meer dan vroeger rekening houden met de financiële situatie van een bedrijf (en de vergoeding verlagen). Ook de kansen die de ontslagen werknemer heeft op de arbeidsmarkt, spelen mee. Werkgevers die hun medewerker veel extra scholing hebben gegeven, worden door de rechter beloond voor goed werkgeverschap en hoeven minder vergoeding te betalen.

Maar hoe je het ook wendt of keert, een ontslag loopt altijd in de kosten. Vlaming: "De gedachte dat werkgevers goedkoop kunnen ontslaan is misleidend. Het kost altijd geld, linksom of rechtsom. Pogingen van werkgevers om voor een dubbeltje op de eerste rang te ontslaan, zijn heel riskant en kunnen extra duur uitpakken."

Het Hugo Sinzheimer Instituut becijferde alweer een tijdje geleden dat de Nederlandse werkgever jaarlijks een bedrag van 3,5 tot 4 miljard euro kwijt is aan ontslagen. Volgens het instituut kost een doorsnee ontslag (gemiddelde van kantonrechter en CWI) ongeveer 17.000 euro. Deze kosten gaan op aan loondoorbetaling, afvloeiingsregelingen en juridische kosten.

Vlaming vindt de schatting van het Hugo Sinzheimer Instituut aan de lage kant en stelt dat het totale bedrag aan ontslagkosten in de praktijk zo'n 1,5 miljard euro hoger uitpakt. Volgens Vlaming kan het aantal ontslagen in deze crisis sneller stijgen dan in de vorige crisis. Enerzijds doordat deze crisis door economen als ernstiger wordt aangemerkt dan de vorige, anderzijds doordat werkgevers sneller van hun werknemers af kunnen dan vroeger. Met name zieke werknemers zijn veel gemakkelijker te ontslaan dankzij recente stelselwijzigingen.

Niet hard genoeg gewerkt...

Het feit dat werknemers sneller ontslagen kunnen worden dan vroeger, komt de zorgvuldigheid van de procedures niet ten goede. Daar springt journalist Vlaming met Het Ontslagcircus op in. Naast de complexe wetgeving komt ook het alledaagse leed rond ontslagen aan de orde -en hoe je dat kunt voorkomen. Vlaming beschrijft voor werknemers wat ze kunnen doen als hun baan op de tocht staat en voor werkgevers wat ze kunnen doen om onnodig dure ontslagprocedures te voorkomen.

Hoe komen werkgevers met goed fatsoen van iemand af? Vlaming: "Werkgevers moeten een dossier bijhouden waarin precies wordt aangegeven waarin de werknemer tekort is geschoten. Het volstaat in juridische zin niet te zeggen dat iemand niet hard genoeg heeft gewerkt. De rechter neemt daar echt geen genoegen mee. Kijk ook heel goed wat er in het arbeidscontract staat. Tussentijds gewijzigde afspraken moeten aantoonbaar zijn. Verder moet je een beetje geluk hebben dat de werknemer meewerkt. Je bent echt in de aap gelogeerd als de werknemer alles ontkent, elke dag keurig op tijd op z'n werk is en netjes zijn targets haalt. De werkgever moet dan met bewijs komen. Dat kan leiden tot een flink hogere ontslagvergoeding."