Inspectiecamera op bouwplaatsen zet relatie werkgever/werknemer onder druk.

Camera's op bouwplaats tarten privacy personeel

Gepubliceerd op dinsdag 1 oktober 2024

Camera's op bouwplaatsen zijn volledig ingeburgerd. Ze worden gebruikt voor monitoring van diefstal en veiligheidsrisico's, koppelingen met BIM en het maken van timelapses. Dat is mooi. Maar er is een keerzijde. De privacy staat onder druk en bovendien kan de inzet van camera’s de arbeidsverhoudingen verpesten: niet iedereen vindt het leuk om constant gefilmd te worden. Goede afweging van plussen en minnen is noodzakelijk.

Bezoek een willekeurige bouwplaats en je kunt er niet omheen: overal camera’s. Vrijwel alle bouwbedrijven maken gebruik van cameratoezicht vanwege de vele voordelen. Camera’s zorgen voor beveiliging tegen diefstal (en vandalisme) en houden toezicht op de planning en op hoe medewerkers functioneren. Fabrikanten van deze elektronica springen dan ook gretig in op de marktvraag. Hun aanbod reikt van kleine all in one-systemen (die eenvoudig opgehangen en verplaatst kunnen worden) tot zes meter hoge stalen masten.

Dataminimalisatie
Met de nieuwste camera’s kunnen live streams vanaf de bouwplaats worden gemaakt (en bekeken vanuit de controlekamer) of timelapse-video’s voor op sociale media. Ook kunnen beelden worden opgeslagen en teruggekeken. Handig! Maar camera’s worden -net als alle elektronica- ook toegerust met kunstmatige intelligentie en dus steeds meer zelfdenkend en zelfsturend. Daaraan kleven privacyrisico’s, een punt van zorg aangezien ondernemers gebonden zijn aan de privacywet AVG (Algemene verordening gegevensbescherming).

Privacywaakhond AP (Autoriteit Persoonsgegevens) pleit voor dataminimalisatie. Vincent Böhre, jurist bij Privacy First, vindt minimalisatie om risico’s terug te dringen een goed punt. Hij adviseert bouwondernemers altijd eerst na te gaan welke gegevens persé nodig zijn. Böhre: “Bij iedere privacykwestie geldt hetzelfde rijtje: noodzaak, proportionaliteit en subsidiariteit. Als je camera’s gebruikt tegen diefstal, moet je de kans op diefstal kunnen aantonen -geen kruimeldiefstal maar serieuze criminaliteit. Ga dus altijd na welke data noodzakelijk zijn voor je bedrijfsvoering. Hoe minder gegevens je gebruikt, hoe minder problemen met privacy, aansprakelijkheid en datalekken. Gebruik altijd het lichtste middel om je doel te bereiken.”

Veiliger werken
Arjan Walinga, AI-specialist bij Bouwend Nederland, ziet veel voordelen door het gebruik van camera’s. Beelden kunnen de voortgang van projecten registreren en de veiligheid monitoren. Walinga: “Denk bijvoorbeeld aan de regels voor steigerbouwers. Zijn de steigers netjes geplaatst?” Walinga constateert dat veel grote bouwbedrijven onderaannemers hebben rondlopen met camera’s op hun helm. Die maken 360 graden-beelden en monitoren of bouwmaterialen op de juiste plek staan. Gebruik van camera’s zorgt volgens Walinga voor betere werkvoorbereiding en beter planningen.

De Bouwend Nederland-adviseur snapt echter ook dat cameratoezicht een olifant in de kamer is geworden: nadrukkelijk aanwezig en niet te negeren. Hij wijst op de noodzaak bij werkgevers en werknemers om het gesprek te voeren over voor- én nadelen. Walinga: “Cameratoezicht ligt gevoelig qua privacy en dataveiligheid. Binnen de wettelijke regels moeten we toepassingen zien te vinden om veiliger te werken en goederen te beschermen.” Volgens Walinga zijn gesprekken over dataveiligheid “lastig” omdat datalekken nooit helemaal uit te sluiten zijn. En gesprekken worden natuurlijk nog lastiger als alleen de werkgever de voordelen ziet. Walinga: “Werknemers tekenen voor tien procent meer veiligheid of een betere planning van materialen maar tien procent privacy inleveren willen ze niet.”

Beelden geblurred
Een belangrijke vraag is of vakkrachten het vervelend vinden dat ze gefilmd worden. Walinga kan zich daar wel iets bij voorstellen: “Ik zou het zelf ook niet fijn vinden als ik de hele dag een camera op me gericht zou hebben. Van de andere kant: de beelden worden geblurred. Je bent dus niet herkenbaar in beeld. In elk geval moet de bouwsector het thema zorgvuldig benaderen. Van onze achterban horen wij dat de mensen op de bouw cameratoezicht de eerste week een beetje vreemd vinden en het de tweede week al niet meer door hebben.”

Hoewel de mogelijkheden van camera’s gigantisch zijn, staan bouwbedrijven niet in de rij om erover te praten. Voor een bijdrage aan dit artikel werden BAM, Van Wijnen en Dura Vermeer benaderd. Alleen BAM gaf een inhoudelijke toelichting over het gebruik. Een woordvoerder liet weten: “Onze camera’s voldoen aan de regels rondom de privacywet AVG. De beelden gebruiken we voor bewaking. Beelden worden ook opgenomen en binnen de wettelijke termijn bewaard. Daarnaast hebben we op specifieke locaties camera’s op de haak van onze torenkranen. Die geven alleen live beelden. Van onze collega’s op de projectlocaties hebben we geen klachten ontvangen. Men heeft er geen moeite mee. Er is draagvlak voor de inzet van camera’s en voor de doeleinden waarvoor ze gebruikt worden.”

Niet kritisch
Het klinkt geruststellend maar Vincent Böhre van Privacy First plaatst kanttekeningen bij veelvuldig gebruik, dus gebruik als er geen sprake is van onveiligheid of gevaar voor diefstal. De uitspraak van Walinga dat bouwvakkers na twee weken aan cameratoezicht gewend zijn noemt hij “een non-argument, een drogreden”. Böhre: “Veel bouwvakkers accepteren deze ontwikkeling omdat ze niet in de positie zitten om te protesteren. Als ze kritiek uiten, krijgen ze misschien een aantekening in hun dossier of ze maken zich impopulair bij collega’s. Ze durven dus niet kritisch te zijn. Ik vind dat hier te gemakkelijk met privacyrechten wordt omgesprongen.”

Böhre adviseert bouwondernemers plussen en minnen goed af te wegen: “Ga na of het gebruik noodzakelijk is. Realiseer je ook dat camera’s gehackt kunnen worden. Dat vergroot zelfs de kans op diefstal. En vraag je af of je op deze manier met personeel wilt omgaan. Mensen kunnen zich bekeken voelen. Dat gaat misschien ten koste van hun productiviteit en je creëert een sfeer van wantrouwen. Mensen voelen zich niet meer op hun gemak en gaan juist slechter presteren omdat ze zich niet vrij voelen om lekker te werken en creatief te zijn. Mijn mening is dat vooral de fabrikanten hier baat bij hebben.”