Chinese stage loutert onze techniekstudenten

Gepubliceerd op donderdag 20 juni 2013

China wordt ontdekt door Nederlandse (techniek)studenten. Ze lopen stage in Beijing of Shanghai, volgen een summerschool in Hongkong, spreken ondernemers, professoren, expats en studenten. En... ze snuffelen aan de onbekende cultuur. Allemaal komen ze terug met een verhaal. Over gestoofde kwal, nanofysica en een gebrek aan kritiek in de collegezaal.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: stage lopen of een summerschool volgen in China doe je als techniekstudent niet omdat het niveau van je vakgebied daar zo extreem hoog is. Dat is namelijk niet het geval. Chinezen mogen dan accuraat, toegewijd en gedisciplineerd zijn, hard werken en buitengewoon bedreven zijn in het verbeteren van bestaande technieken, het zijn geen uitblinkers in eigen initiatief, innovatie en technische vernieuwing.

Is dat een reden om China links te laten liggen? Bepaald niet. China is bij uitstek geschikt voor een buitenlandse stage vanwege de rijke en onbekende cultuur, bruisende economie, veelvuldige samenwerking met Europese bedrijven en enorme bouwactiviteit. Een buitenlandse stage op je cv is bijna een must en een tijdelijk verblijf in booming China is voor studenten een pré in sollicitatiegesprekken. Nederlandse bedrijven zijn geïnteresseerd in studenten met China-ervaring. Als je China overleeft, kun je tegen een stootje, dat is kennelijk het idee.

Studenten die plannen hebben, moeten overigens niet verwachten dat ze in China een gespreid bedje aantreffen. De omstandigheden zijn moeilijk, ondervond ook Michiel Kersteman. De student Industrial Design aan de TU Eindhoven kwam in februari 2012 aan op de luchthaven van Shanghai en voelde zich "als een hulpeloos hondje". Kersteman: "Je weet niet waar je naartoe moet. De eerste dagen word je genept door taxichauffeurs. In winkels sta je met je mond vol tanden. Als je wilt eten, moet je zoeken naar een restaurant met plaatjes op de menukaart, zodat je niet per ongeluk gestoofde kwal of gefrituurde bijen bestelt. En vervolgens heb je te maken met de Chinese kopieercultuur. Mijn innovaties werden vaak afgeschoten. Daar was ik niet echt op voorbereid. Maar dat alles had ik er graag voor over. Ik wilde mijn vak uitoefenen buiten mijn comfortzone en mezelf opnieuw uitvinden. Dat is gelukt. Ik leer het meest van mensen die anders zijn."

Nanofysica Beijing
China was rijk vertegenwoordigd op 11 en 12 oktober 2012 tijdens De Masterbeurs in Utrecht. Onder de twaalf vertegenwoordigde universiteiten waren er vier met raakvlakken op het gebied van technologie en engineering: North China University of Technology, Beijing University of Technology, Harbin Engineering University en Shanghai Jiao Tong University. Toch bleek ook in Utrecht de kloof met China nog steeds enorm. Een normaal gesprek voeren in het Engels met de vertegenwoordigers van de universiteiten viel niet mee. Dat merkte ook Mitchell Achthoven, student Industrieel Productontwerp & Psychologie: "Ze zeggen overal ja op. Het is lastig om erachter te komen of ze iets hebben dat aansluit op mijn studie."

En dat zijn pas de eerste hobbels. We spreken Jan Cortenbach, die Technische Natuurkunde studeert aan de TU Eindhoven en in 2011 vijf maanden stage liep in Beijing. Cortenbach deed onderzoek naar Atomic Force Microscopy. Op atomaire schaal onderzocht hij oppervakken van koolstofstructuren, plastics en rubbers door trillingen veroorzaakt door atoomkrachten te meten. Deze kennis wordt ingezet om natuurkundig onderzoek te doen naar opslaggeheugens en harde schijven.

Voor Cortenbach was het even slikken toen hij aankwam in het natuurkundig laboratorium van de Tsinghua University Beijing, een van de zeven Chinese topuniversiteiten die met extra geld van de overheid worden ondersteund. Cortenbach: "Er was niets voor me geregeld. Ik moest veel eigen initiatief nemen om aan de slag te kunnen. In het begin moest ik steeds aankloppen bij mijn professor en er gingen weken overheen voordat ik fulltime met mijn vak bezig kon zijn. Het niveau? Voor nanofysica kun je beter in Eindhoven blijven. De Chinezen hebben goede apparatuur en serieuze budgetten voor het verbeteren van bestaande technieken, maar ze leren zich weinig nieuwe dingen aan."

Desalniettemin, het was voor Cortenbach een onvergetelijke ervaring, vooral op het culturele vlak. Hij werkte met een aantal Chinese PHD's, die hem verbaasden met hun vreemde arbeidsethos. Cortenbach sprak mensen die al jaren geen vrije dag hadden opgenomen. Dagelijks van tien uur 's ochtends tot twee uur 's nachts waren ze aanwezig in het laboratorium, maar een flink deel van de tijd zaten ze tv te kijken, en soms legden ze hun hoofd even op het toetsenbord om een uurtje te knikkebollen.

Ook Kim Steffers, student Technische Bedrijfskunde aan de TU Eindhoven en afgelopen zomer deelneemster aan de summerschool in Hongkong, was verbaasd over het Chinese slaapgedrag. Steffers zag een student in een universiteitsbibliotheek een dutje doen onder een tafel. Ook in de door airconditioning koudgekoelde collegezalen vielen bij de Chinezen af en toe de luiken dicht. De docenten vonden het niet leuk, vertelt Scheffers, maar tollereerden het wel.

Gelukszoekers
Een paar weetjes. Een retourticket van Amsterdam naar Shanghai kost ongeveer 700 euro; Met Aeroflot reis je over Moskou voor 560 euro naar Beijing; Inentingen tegen DTP, hepatitis A en B, buiktyfus, rabiës en tuberculose zijn noodzakelijk; Het gemiddeld fulltime salaris van een Chinees bedraagt een kleine 500 euro; Uit eten is goedkoop. Bier van de tap kost ongeveer 1 euro; Sigaretten zijn even duur als bij ons.

Voor Stéphane Jager lijkt het allemaal al gesneden koek. De derdejaars student Werktuigbouwkunde aan de TU Delft was in 2011 op vakantie in China, deed afgelopen zomer mee aan de summerschool in Hongkong en volgde van september tot januari een minor in Shanghai.

"China is helemaal niet zo in trek bij studenten", vertelt Jager opmerkelijk genoeg. "Ik hoor bijna nooit iemand over studeren in China. Ze willen allemaal naar Engeland of de VS. De Chinese taal is lastig en de cultuur onbekend. Chinese universiteiten mogen dan hoog aangeschreven staan, dat geldt vooral voor de Chinezen zelf. Europese studenten krijgen een aangepast programma dat qua niveau vaak tegenvalt. De programma's zijn vooral bedoeld om studenten een beeld van China te geven. Daarvoor zijn ze perfect."

Tijdens zijn minor liep Jager stage bij de Benelux Chamber of Commerce in Shanghai. Het viel hem op dat er enorm veel belangstelling voor China is bij Europese bedrijven. De westerse multinationals, die hoogwaardige kennis komen brengen en research komen doen, worden met open armen ontvangen. Daarnaast wemelt het van de start-ups en "gelukszoekers", vertelt Jager. Ook zij willen profiteren van de groei en vinden nieuwe markten voor onder meer telefoonhoesjes, radio's, lichtbakreclames of internetdiensten. Anderen lopen toevallig ergens tegenaan. Jager sprak een Duitse ingenieur die gefrustreerd was dat hij nergens in Shanghai Duits brood kon vinden en dus maar zelf een bakkerij begon.

Netherlands Asia Honours Summerschool
Zaken doen in China vergt inzicht in de plaatselijke gewoontes en gebruiken. Opmerkelijk is bijvoorbeeld de uitbundige eet- en drinkcultuur rond het zakenleven. De al genoemde Michiel Kersteman kon het wel waarderen: "Het is niet alleen keihard werken maar ook keihard feesten. Zo kweek je vertrouwen met zakenpartners." Kersteman moest regelmatig fabrieken bezoeken in het zuiden omdat hij als productontwerper een soort verlengstuk was van enkele Europese retailers. Het formele bezoek werd altijd afgesloten met een informeel deel: heel veel eten en drinken.

De reisverhalen van de studenten rijgen zich gemakkelijk aan elkaar. De NAHSS (Netherlands Asia Honours Summerschool) maakt er dankbaar gebruik van om studenten te verleiden tot een kennismaking met China. In totaal 29 topstudenten uit verschillende (technische) disciplines namen in juni 2012 deel aan de eerste editie van de summerschool. Ze waren vijf weken in Hongkong en een week in Shanghai. De NAHSS is opgezet door Nederlandse universiteiten, het bedrijfsleven en de overheid. De bedoeling is Nederlandse studenten jaarlijks in aanraking te brengen met de dynamiek van Azië en de kansen die dit werelddeel Nederland biedt.

Naast Kim Steffers en Stéphane Jager nam ook Clara Stegehuis deel aan de summerschool. Zij studeert Technische Wiskunde aan de TU Enschede. Stegehuis houdt zich bezig met het vakgebied Stochastiek. Dit gaat over kansberekening en besliskunde en is van belang voor onder meer de logistiek- en transportsector, zorgsector en financiële wereld. Toen ze hoorde over de summerschool, zag ze er meteen een kans in om naar het buitenland te gaan zonder studievertraging op te lopen. Stegehuis was nog nooit in dat deel van de wereld geweest, een extra reden om voor China te kiezen. Haar verblijf op de Chinese University of Hongkong was indrukwekkend en haar bezoek aan Shanghai in de laatste week was een topervaring. Maar hoe was het niveau van de studie? Stegeman: "Dat is toch moeilijk te zeggen omdat ik daar voornamelijk algemene vakken volgde. Het viel me wel op dat mijn Chinese buddy, die ook Wiskunde studeerde, veel bewijzen uit zijn hoofd leerde maar ze zelf niet toepaste. De Nederlandse studenten stelden meer kritische vragen in de collegezaal."

Naast studeren en feesten was er veel tijd ingepland voor bedrijfsbezoeken. Elke presentatie die de studenten kregen voorgezet, was doordesemd van succesverhalen. Daaruit distilleerden ze the real story, met iets meer haken en ogen, een beetje corruptie, flink wat milieuvervuiling en een behoorlijke dosis bureaucratische rompslomp. Kim Steffers vertelt het verhaal van een Chinese start-up, een softwareontwikkelaar. De man bleek enorm veel tijd te steken in netwerken, met name richting overheid. "Logisch. Als je daar geen vriendjes hebt, kun je het in China vergeten, hoe goed je product ook is."

Akzo Nobel
De summerschool wordt voor een groot deel gefinancierd door de 16 deelnemende bedrijven, waaronder Philips, Akzo Nobel, DSM, Friesland Campina, Unilever en KPN. Waarom betalen zij de summerschool voor de studenten terwijl ze er op de korte termijn niets voor terugkrijgen? Kim Steffers: "Dat is een goeie vraag, die we onszelf ook vaak hebben gesteld. We hebben er ook naar geïnformeerd bij de bedrijven maar kregen geen duidelijk antwoord."

We informeren bij Michael Lightfoot, manager Global HR Communications van verf- en chemiegigant Akzo Nobel. Het antwoord van Lightfoot is helder: "We willen een van de toonaangevende werkgevers zijn, niet alleen in Europa, ook in de nieuw opkomende markten in Azië. China speelt een centrale rol in onze groeiambities. We moeten dus ook in contact zien te komen met onze doelgroep van high potentials. De summerschool is daar een prima middel voor. De gekozen studenten hebben de ambitie om carrière te maken in internationale banen. Dat past bij ons want we zijn actief in meer dan tachtig landen."

Akzo Nobel is met alle drie de bedrijfsonderdelen (verf, coatings en specialistische chemicaliën) vertegenwoordigd in China, waar maar liefst dertig fabrieken van het bedrijf staan met in totaal 7.500 medewerkers. De omzet bedroeg 1,5 miljard dollar in 2009. Dat bedrag moet in 2015 zijn verdubbeld naar 3 miljard dollar. Om op de kaart te komen en blijven bij toptalenten wil Akzo Nobel dat ze begrijpen wat het bedrijf doet en op welke schaal, de klanten die worden bediend, de filosofie die wordt aangehangen, en wat er van de mensen wordt verwacht. Ook daarvoor dient de summerschool.

Het management van Akzo Nobel in China bestaat voornamelijk uit Chinezen, die de lokale markt het best representeren. Maar er is ook behoefte aan Nederlanders die het internationale zaken doen kennen. Volgens Lightfoot zijn Nederlandse studenten met China-ervaring ook interessanter voor de Nederlandse arbeidsmarkt aangezien de rol van China voor Nederland in de toekomst alleen maar belangrijker wordt. Nederlanders die de dynamiek van China begrijpen en er zelf ervaring hebben opgedaan, hebben een pré.

Ondertussen groeit het leger expats in Shanghai, dé stad voor buitenlandse high potentials. De havenmetropool en haar economische activiteit lokt hen als een magneet . "Kijk hier eens!" Student Stéphane Jager zwaait met de Shanghai Daily. De krant meldt begin januari dat in 2012 de populatie expats weer met 6,7 procent is gegroeid. Logisch: er is daar geld te verdienen. Jager is er nog niet helemaal uit of hij na zijn studie Werktuigbouwkunde wil gaan werken in China. Zeker is dat hij expat wil worden en als manager of consultant aan de slag wil. "Een baan in China zou daar best eens bij kunnen passen."